System kaucyjny stał się faktem. Ustawa wprowadzająca powszechny obowiązek zbiórki opakowań objętych kaucją została podpisana przez Prezydenta. W rezultacie już od stycznia 2025 roku do napojów objętych systemem będzie doliczana kaucja, która zostanie zwrócona po oddaniu pustego opakowania do punktu zbiórki. Takim miejscem zbiórki będzie każdy sklep powyżej 200 mkw. powierzchni oraz mniejszy, który zechce dołączyć podpisując umowę z operatorem systemu. Jak będą wyglądały najbliższe miesiące przygotowań?
Wdrożenie systemu kaucyjnego to zadanie wymagające zaangażowania producentów, sieci handlowych, dostawców usług, recyklerów oraz organów regulacyjnych. Eksperci z firmy TOMRA przyjrzeli się temu, co czeka wszystkie te podmioty podczas najbliższych miesięcy.
Operatorzy systemu kaucyjnego
Najpierw konieczne będzie wyznaczenie operatorów systemu kaucyjnego, którzy będą odpowiedzialni za opracowanie, konfigurację i zarządzanie infrastrukturą potrzebną do gromadzenia i przetwarzania opakowań. To wymagać będzie założenia jednej lub wielu specjalnych spółek oraz uzyskania niezbędnych zezwoleń i licencji.
Na początku września 2023 roku wybrani producenci nawiązali grupę inicjatywną, w ramach której zamierzają współpracować przy utworzeniu podmiotu reprezentującego (operatora) niezbędnego do uruchomienia i funkcjonowania systemu kaucyjnego w Polsce.
Rejestracja do systemu kaucyjnego
Kolejnym krokiem będzie rejestracja producentów opakowań oraz sklepów, które staną się oficjalnymi punktami zbiórki, a także produktów objętych systemem kaucyjnym. Specjalne oznaczenia na opakowaniach umożliwią konsumentom i punktom zwrotu rozpoznanie produktów podlegających systemowi.
Ważnym elementem przygotowań będzie także zawieranie porozumień między uczestnikami systemu, takimi jak producenci, operatorzy, jednostki handlowe oraz organy regulacyjne. Te porozumienia określą relacje między poszczególnymi podmiotami i zasady funkcjonowania systemu.
Wdrożenie systemów informatycznych
Kolejnym kluczowym elementem jest stworzenie i wdrożenie jednego albo wielu systemów informatycznych, wspierających procesy rozliczania depozytów i opłat manipulacyjnych oraz raportowania ilości zebranych opakowań.
Przygotowanie sklepów
W międzyczasie sklepy, które zobowiązały się przystąpić do systemu, będą musiały przygotować odpowiednią infrastrukturę do obsługi zwrotu opakowań. Istnieją dwa główne rodzaje zbierania opakowań: automatyczne i manualne. Sklepy mniejsze, z mniejszą liczbą zwrotów, przyjmować będą opakowania manualnie, co wiąże się z minimalnymi inwestycjami w sprzęt do zbierania. Natomiast większe placówki mogą zdecydować się na zakup specjalistycznego sprzętu dostosowanego do swoich potrzeb.
Warto podkreślić, że część sieci handlowych rozpoczęła realizację programów pilotażowych jeszcze przed oficjalnym wprowadzeniem systemu. Jeszcze w styczniu 2023 roku pisaliśmy o tym, że Carrefour rusza z wielkim testem butelkomatów. Początkowo maszyny, do których można było zwracać plastikowe i aluminiowe opakowania stanęły w 10 sklepach sieci. Z kolei w marcu 2022 roku na zwrot butelek szklanych zdecydowała się Biedronka, która bez konieczności okazywania paragonu oddawała w zamian klientom 50 gr kaucji.
Nauka i dostosowywanie rozwiązań
Pierwszy rok po wprowadzeniu systemu kaucyjnego to okres nauki, dostosowywania się i rozwoju nowych nawyków u konsumentów. Właściciele sklepów i punktów zbiórki będą musieli dostosować infrastrukturę do obsługi opakowań wracających do systemu, a konsumenci będą uczyć się, jak korzystać z tego nowego rozwiązania. Według ekspertów z TOMRA, ma to być również czas, w którym system kaucyjny "staje się codziennością i zyskuje akceptację społeczną".
W ciągu drugiego i trzeciego roku po uruchomieniu systemu można spodziewać się dalszych optymalizacji w logistyce i przetwarzaniu materiałów.
System kaucyjny okiem przedsiębiorców
Producenci opakowań objętych systemem, a także przedsiębiorcy zajmujący się produkcją napojów, wykazywali duże zaniepokojenie kształtem projektu ustawy dotyczącej systemu kaucyjnego, zanim ta trafiła jeszcze pod długopis Prezydenta Andrzeja Dudy. Mówili wtedy o absurdach legislacji oraz miliardowych karach, których nie da się uniknąć, o czym więcej pisaliśmy w tekście: System kaucyjny w Polsce. Dramatyczna sytuacja branży napojowej: Termin nie do spełnienia.
Mimo tego ustawa o systemie kaucyjnym została podpisana przez Prezydenta, a obligatoryjna zbiórka zacznie obowiązywać od początku 2025 roku. Z pewnością jest to krok, który znacznie wpłynie na ekologiczne zachowania Polaków, ale nie pozostawi też bez szwanku producentów i dystrybutorów, dla których wdrożenie systemu w tak krótkim czasie może okazać się być bardzo dużym wyzwaniem.
foto: TOMRA
