Rok 2021 był jednym z trudniejszych dla producentów napojów bezalkoholowych jak i punktów handlowych prowadzących ich sprzedaż na przestrzeni ostatnich lat.
- Trwająca drugi rok z rzędu pandemia, niższe niż w latach ubiegłych temperatury powietrza oraz wprowadzona z początkiem 2021 roku opłata cukrowa wpłynęły na ograniczenie popytu na wybrane produkty napojowe, a na rynku zaraportowano wyraźny wzrost cen jednostkowych.
Wzrost cen napojów słodzonych
Napoje gazowane, wody smakowe, herbaty mrożone, czy energetyki – to te segmenty, w których odnotowano średnio dwucyfrowe wzrosty cen. Podwyżki w różnym stopniu wpłynęły na zmiany wolumenu sprzedaży wspomnianych kategorii. Najmocniej skurczył się popyt na napoje gazowane i wody smakowe, a napoje energetyczne odnotowały nawet wzrost wolumenowy sprzedaży (chociaż niższy niż w latach ubiegłych).
Na czym polega opłata cukrowa?
Opłata cukrowa weszła w życie 1 stycznia 2021 r. i objęła napoje bezalkoholowe z dodatkiem cukrów, substancji słodzących oraz kofeiny lub tauryny.
Podatek cukrowy - ile wynosi?
Wyróżnione zostały dwie części opłaty naliczane na każdy 1 litr napoju: stała, wynosząca 0,50 zł oraz zmienna – 0,05 zł za każdy gram cukrów przekraczających określony limit (5 gram/100ml). Dodatkową opłatą cukrową objęte zostały napoje zawierające kofeinę lub taurynę (0,1 zł za litr napoju), czyli dodatkowym podatkiem cukrowym zostały objęte popularne napoje energetyczne.
Zwolnienie z opłaty cukrowej
Niektóre produkty spożywcze są zwolnione z opłaty cukrowej, a przy sprzedaży innych naliczana jest niższa opłata. Niższy podatek dotyczy napojów zawierających co najmniej 20% soku owocowego lub warzywnego w składzie (np. nektary) oraz roztworów węglowodanowo-elektrolitowych (np. izotoniki). Niższy podatek w przypadku wymienionych kategorii wynika ze zwolnienia z części stałej opłaty cukrowej.
Całkowicie z opłaty zwolnione są napoje słodzone z dominującą zawartością mleka (np. kawa mrożona) oraz suplementy diety i wyroby medyczne.
Warto podkreślić, że ceny grup napojowych nieobjętych opłatą, czyli wód czystych, soków, nektarów, czy izotoników rosły nieznacznie (w tzw. tempie ‘inflacyjnym’), raportując korzystniejsze dynamiki sprzedaży wolumenowej niż te osiągane w 2020 roku.
Zmiany na rynku
W sklepach małoformatowych do 300 mkw. największe zmiany dotknęły m.in. napoje gazowane. Spadek wolumenu 2021 vs 2020 r. wyniósł ok. 19% przy wzroście średnich cen aż o ok. 37% (z poziomu 3,51 pln do 4,81 pln za litr). W podobnej skali wzrosły ceny wód smakowych o około 34% (z 2,63 pln na 3,52 pln za litr), przy 20% spadku wolumenu sprzedaży.
Dynamiki zmian w sprzedaży herbat mrożonych przyjęły mniejsza skalę, przy 4% spadku wolumenu średnia cena za litr wzrosła o 18% (z 4,54 pln na 5,37 pln za litr). Ciekawie zachowała się sprzedaż napojów energetycznych, które jako napój słodzony z definicji również objęte zostały opłatą cukrową. Zaraportowano tu wzrost średniej ceny za litr o ok. 15% (skok z 9,54 pln na 10,99 pln), a wolumen wzrósł o 6% w stosunku do ubiegłego roku.
Jak producenci obchodzili opłatę cukrową?
Celem zmniejszenia obciążeń podatkowych (a tym samym próba redukcji wzrostów cen rynkowych z szansą na pobudzenie popytu) część producentów wprowadzała w 2021 roku zmiany w swoich strategiach produktowych. Jednym z działań była reformulacja składu napojów zmniejszająca poziom, czy całkowicie eliminująca cukier ze składu.
Intensywnie promowane były wersje zero lub light popularnych marek (np. Cola Zero Cukru, Pepsi Max, Hellena Zero, Red Bull Zero, Monster zero sugar itp), ale również na rynku pojawiły się produkty całkowicie niesłodzone (np. wody smakowe Żywiec Zdrój Naturals).
Innym przykładem reformulacji jest wzbogacanie napojów o soki owocowe (min. 20% zawartości), co eliminowało konieczność ponoszenia części stałej opłaty cukrowej tj. 50 gr za litr. Producenci niejednokrotnie decydowali się również na proces tzw. „downsize’ingu”, czyli wprowadzanie mniejszych opakowań popularnych, flagowych produktów, pozwalający zredukować cenę jednostkową za butelkę, obniżając często psychologiczną barierę ceny.
Resort finansów aktualnie pracuje nad zmianami opłaty cukrowej, która w obecnej formie może również wpłynąć na ceny produktów bez cukru, kofeiny i tauryny.
