W branży FMCG trwa "zielona rewolucja". Coraz więcej konsumentów świadomie wybiera produkty – zwraca uwagę na to, czy pochodzą ze zrównoważonych upraw, od lokalnych dostawców czy z wolnego chowu. Tym potrzebom wychodzą naprzeciw producenci mleka, proponując wyroby ekologiczne.
Mleko z certyfikatem ekologicznym to produkt odpowiedni dla osób, które chcą żyć w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Mechanizm jego powstawania opiera się na naturalnych procesach, nieingerujących w środowisko naturalne i komfort zwierząt. Czym mleko ekologiczne różni się od tego konwencjonalnego i czy jest odpowiednie dla wszystkich?
Spis treści:
- Czym jest mleko ekologiczne?
- Produkcja ekologicznego mleka – jak powstaje?
- Jak rozpoznać ekologiczne mleko?
- Rodzaje mleka ekologicznego
- Wartości odżywcze mleka ekologicznego
- Gdzie kupić mleko ekologiczne?
- Czy ekologiczne mleko jest odpowiednie dla niemowląt?
- Podsumowanie
Czym jest mleko ekologiczne?
Mleko ekologiczne to produkt, który pochodzi z certyfikowanych gospodarstw ekologicznych. W takich hodowlach zwierzęta mleczne są karmione naturalnymi paszami i wypasane na odpowiednich, spełniających unijne wymagania pastwiskach.
Mleko można określić jako ekologiczne, jeśli pochodzi z gospodarstwa, które legitymuje się certyfikatem, potwierdzającym zgodność sposobu produkcji z wymogami rolnictwa ekologicznego obowiązującymi w UE. Analogicznym dokumentem musi się również wykazać mleczarnia i serownia, wprowadzające do obrotu ekologiczny nabiał. Certyfikaty przyznaje upoważniona jednostka certyfikująca po kontroli gospodarstwa i przetwórni mleczarskiej.
Uzyskanie certyfikatu poprzedza okres konwersji, czyli wdrażania wymogów rolnictwa ekologicznego. Odbywa się to pod nadzorem jednostki certyfikującej, ale bez możliwości sprzedaży produktu jako ekologicznego.
W tym okresie gospodarstwo jest doprowadzane do równowagi ekologicznej, a pozostałości stosowanych wcześniej środków chemicznych, np. sztucznych nawozów, ulegają rozkładowi. Po dwóch latach ekologicznego gospodarowania rolnik-hodowca może uzyskać certyfikat, uprawniający do znakowania produktów ekologicznym logo UE, tzw. Euroliściem. Warto dodać, że zwierzęta z chowu konwencjonalnego mogą być wprowadzane do stada ekologicznego tylko w celach hodowlanych (rozrodu) i to w ograniczonej liczbie oraz za zgodą właściwego urzędu. Zwierzętom urodzonym w gospodarstwie ekologicznym status certyfikacji przysługuje od urodzenia.
Jak wynika z danych przekazanych przez Polską Izbę Mleka, opracowanych na podstawie ZSRIR MRiRW, w 2021 r. w Polsce chów ekologiczny bydła mlecznego prowadziło około 20 tys. gospodarstw rolnych, które utrzymywały łącznie ok. 11 tys. krów.
Z analizy PIM wynika, że mleko ekologiczne to wciąż produkt niszowy, który produkuje się na małą skalę. W 2023 r. skup mleka ekologicznego wyniósł 19,55 tys. ton, co stanowiło ok. 0,17% całego skupu mleka w Polsce. Podobnie wygląda to w tym roku – przez dwa pierwsze miesiące br. skupiono 2,77 tys. ton mleka (odpowiada to za ok. 0,12% skupu całego mleka w styczniu i lutym 2024 r.).
Cena mleka ekologicznego jest także wyższa od jego konwencjonalnego odpowiednika. W lutym br. wyniosła ona 273,5 zł/100 kg netto, z kolei mleka z konwencjonalnej hodowli – 206,11 zł/100 kg netto.
Produkcja ekologicznego mleka – jak powstaje?
Podstawą produkcji ekologicznego nabiału jest oczywiście surowiec, czyli mleko organiczne pochodzące od zwierząt mlecznych. Niezależnie od tego, czy chodzi o nabiał pochodzący od krowy, kozy czy owcy – podstawą jest ich dobrostan. Producent jest zobowiązany do zapewnienia im jak najlepszej jakości życia w warunkach hodowlanych, a na to składają się m.in.:
- stały dostęp do wody i pożywienia pochodzącego z gospodarstwa ekologicznego. Pasza nie może zawierać GMO, antybiotyków czy stymulatorów wzrostu. Jak podaje Polska Izba Żywności Ekologicznej, latem krowy mleczne powinny żywić się zielonkami, zaś zimą – kiszonkami i sianem;
- wystraczająca przestrzeń życiowa z dostępem do wybiegów, pastwisk i ekologicznych łąk. „Zwierzęta są wypasane głównie na terenach nawożonych obornikiem, bez sztucznych nawozów i środków ochrony roślin. Zwierzęta są wypasane na pastwiskach głównie latem, zimą mają dostęp do wybiegów na powietrzu. Zwierzęta w oborach mają zapewnione dostatecznie duże stanowiska, swobodę stania, obracania się, czyszczenia, wykonywania naturalnych ruchów, stały dostęp do wody i paszy, dużą ilość światła i naturalną ściółkę” – precyzuje producenta ekologicznego mleka;
- prawidłowe warunki świetlne;
- odpowiednia higiena i leczenie.
Ważna jest także adekwatna liczba hodowlanych zwierząt, która wpływa na ich ogólny dobrostan. "W interesie rolników ekologicznych jest również to, by zwierząt w gospodarstwie nie było ani za dużo, ani za mało, co daje większą kontrolę nad ich stanem zdrowia. Dzięki temu zwierzęta rzadziej chorują i rzadziej są im podawane leki" – dodaje prof. Zbigniew Karaczun z Katedry Ochrony Środowiska i Dendrologii SGGW w Warszawie w ramach kampanii "Przestaw się na Eko".
Kolejnym niezbędnym elementem jest otrzymanie certyfikatu (tzw. Eurolistek), który potwierdza, że produkcja jest zgodna z wymogami rolnictwa ekologicznego, obowiązującymi w Unii Europejskiej. Taki dokument musi posiadać gospodarstwo, w którym mleko jest wytwarzane, a także mleczarnia, która przygotowuje mleko do sprzedaży. Zasady znakowania produktów ekologicznych określa unijne prawo i krajowe akty prawne. Przetwory rolnictwa ekologicznego podlegają także okresowej kontroli, potwierdzającej utrzymanie odpowiedniej jakości.
Jak rozpoznać ekologiczne mleko?
Niestety, część producentów próbuje wprowadzić konsumentów w błąd, umieszczając na etykiecie symbole i słowa sugerujące ekologiczne pochodzenie produktu, tj. "eko", "bio" czy "naturalny". To jednak nie gwarantuje ekologicznego pochodzenia. Jak rozpoznać ekologiczny produkt? Zapewnia to symbol Euroliścia, czyli 12 białych gwiazdek ułożonych w kształt liścia na tle zielonego prostokąta. Pod tym symbolem powinien znajdować się numer certyfikatu.
Od wielu lat systematycznie edukujemy na temat standardów i symboli produkcji ekologicznej, jednak mamy potężnego przeciwnika w postaci tzw. ekościemy na rynku żywności. Na półkach widzimy setki produktów kuszących zieloną estetyką i hasłami bliskości z naturą. Nic dziwnego, że konsumenci mogą czuć się zdezorientowani. Możemy tylko przypominać: jedynie symbol Euroliścia, czyli 12 białych gwiazdek ułożonych w kształt liścia na tle zielonego prostokąta, potwierdza ekologiczny status produktu i tylko certyfikowani ekologiczni rolnicy i przetwórcy, którzy przestrzegają zasad obowiązujących w unijnym systemie produkcji ekologicznej, mają prawo do stosowania go na swoich produktach.
Według badań SW Research na zlecenie Polskie Izby Żywności Ekologicznej w 2023 r. unijny znak rozpoznawało blisko 27% respondentów. Ponad 10% więcej badanych uznało za ekologiczne produkty, które wyłącznie stylizowano na te „bio”.
Rodzaje mleka ekologicznego
Na rynku dostępne są różne rodzaje mleka ekologicznego. Jeśli chodzi o jego pochodzenie, wyróżniamy: mleko ekologiczne krowie, kozie, owcze czy nawet ośle.
Można także wybrać rodzaj pod względem zawartości tłuszczu. Wyróżniamy:
- mleko ekologiczne pełne ze wszystkimi naturalnymi tłuszczami;
- mleko ekologiczne częściowo odtłuszczone o niższej zawartości tłuszczu;
- mleko ekologiczne odtłuszczone pozbawione tłuszczu.
Dla osób z nietolerancją dostępne jest mleko ekologiczne bez laktozy. W ofercie są także ekologiczne napoje roślinne, będące zamiennikami mleka zwierzęcego, tj. ekologiczne mleko kokosowe, napój owsiany, sojowy, ryżowy czy migdałowy.
Wartości odżywcze mleka ekologicznego
Wartości odżywcze mleka ekologicznego są inne w zależności od ilości zawartego w nim tłuszczu. Przyglądając się jednak temu najpopularniejszemu, czyli pełnemu ekologicznemu mleku krowiemu, widać, że nie różni się znacząco od swojego konwencjonalnego odpowiednika. Takie mleko średnio ma 65 kcal, 3,6 g tłuszczu, 4,8 g węglowodanów i 3,3 g białka w 100 g. Dla porównania konwencjonalne mleko ma w 100 g: 60 kcal, 3,2 g tłuszczu, 4,7 g węglowodanów, 3,2 g białka.
Większe różnice widać jeżeli porówna się zawartość witamin i mikroelementów obu rodzajów mleka. Jak wynika z badań naukowców z Uniwersytetu Newcastle opublikowanych w czasopiśmie "British Journal of Nutrition", mleko ekologiczne zawiera o ok. 50% więcej kwasów omega-3 niż to wytworzone konwencjonalnie. Zawiera w swoim składzie ma także nieco więcej niektórych składników mineralnych, witaminy E i przeciwutleniaczy, w tym karotenoidów. Mleko konwencjonalne wypada także lepiej, jeśli chodzi o zawartość jodu. Ma go o 74% więcej niż jego ekologiczny odpowiednik.
Daria Żebrowska uzupełnia te listę o białka: "Ekomleko zawiera więcej białek: α-laktoalbuminy, β-laktoglobuliny, laktoferyny i lizyny. Ważnym składnikiem ekologicznego mleka jest CLA, czyli sprzężony kwas linolowy. Wykazuje on liczne działania prozdrowotne, w tym przeciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe i poprawiające działanie układu odpornościowego. Ekomleko nie zawiera sztucznych dodatków, konserwantów i zbędnych polepszaczy, a smak zawdzięcza naturalnym i tradycyjnym metodom chowu i produkcji".
Jak podkreśla Daria Żebrowska, ekologiczne produkty mleczarskie są wolne od pozostałości antybiotyków, hormonów, środków chemicznych i GMO.
Gdzie kupić mleko ekologiczne?
Świeże mleko ekologiczne to produkt o krótkiej trwałości, a popyt na nie jest zmienny. W związku z tym większe sieci handlowe rzadko zaopatrują swoje półki w ten produkt. Konsumenci powinni szukać ich w wyspecjalizowanych sklepach ze zdrową żywnością lub Internecie.
Ekologiczne mleko o wydłużonej trwałości (UHT) jest bardziej popularne i częściej dostępne w większych rozbudowanych sieciach handlowych, dyskontach czy supermarketach. Jego produkcją zajmują się także większe mleczarnie, tj. Mlekovita czy WART-MILK.
Czy ekologiczne mleko jest odpowiednie dla niemowląt?
Ekologiczne mleko modyfikowane jest odpowiednim wyborem dla niemowląt. Będzie właściwe dla zdrowych dzieci, jak i tych, które mają wrażliwy, podatnych na alergie układ trawienny, podatnych na alergie.
Ma ono bardzo podobny skład do mleka modyfikowanego konwencjonalnego – zawiera wszystkie niezbędne dla rozwoju dziecka składniki i spełnia ściśle określone prawem normy. Różnica między nimi polega na pochodzeniu jednego ze składników, czyli mleka. Przy ekologicznej produkcji stosuje się rygorystyczne normy ekologiczne, które nie obowiązują w przypadku produkcji mleka konwencjonalnego.
Ta kategoria produktów wyróżnia kilka rodzajów ze względy na wiek dziecka. Dostępne są:
- mleko początkowe dla dzieci do 6. roku życia,
- mleko następne od 6. do 12. roku życia,
- mleko dla dzieci od 2. i 3. roku życia i tych w wieku przedszkolnym.
Każde z nich różni się pod względem składu, w zależności od wieku i danych potrzeb. Często formuły te są wzbogacane o dodatkowe składniki, tj. probiotyki, prebiotyki i kwasy tłuszczowe, które wspierają rozwój dziecka.
Na rynku dostępne są wersje mleka modyfikowanego ekologicznego koziego czy mieszanki przeznaczone dla dzieci z uczuleniem na laktozę.
Podsumowanie
Tradycyjny sposób produkcji mleka ekologicznego sprawia, że smakuje i pachnie, tak jak dawniej, kiedy produkty nabiałowe wytwarzały gospodynie na wsiach. To doskonały wybór dla osób, dla których liczy się najwyższa jakość, ale także jego zrównoważona, naturalna produkcja. Warto wspierać ekologiczne gospodarstwa, które dbają zarówno o dobrostan zwierząt, jak i środowisko naturalne.
foto: stockadobe(8th)
