Ubiegły rok zakończył się zapaścią na rynku pożyczek pozabankowych, który nadal nie odbudował się po pandemii. Branża wskazuje, że utrudniają jej to m.in. wciąż niepewna sytuacja gospodarcza i epidemiczna oraz mocno niestabilne otoczenie regulacyjne. Według danych Fundacji Rozwoju Rynku Finansowego tylko w 2020 roku z rynku zniknęła niemal co czwarta firma pożyczkowa. Te, którym udało się przetrwać, muszą rewidować swoje modele biznesowe i dostosowywać ofertę do nowych warunków, cyfryzując produkty i usługi dla klientów.
Sektor pożyczkowy już w 2019 roku odnotował stratę przekraczającą 122 mln zł, a pandemia COVID-19 okazała się kolejnym ciosem, który przyczynił się do zapaści. Według danych BIK w 2020 roku popyt na pożyczki spadł o rekordowe 39 proc., a firmy pożyczkowe zakończyły go sprzedażą na poziomie 4,8 mld zł, co oznaczało spadek wartości udzielonego finansowania o 33 proc. Z kolei raport Fundacji Rozwoju Rynku Finansowego pokazuje, że średnia wartość udzielonej w ubiegłym roku pożyczki wyniosła 2866 zł i była o ponad 16 proc. niższa rok do roku.
– Ostatni rok był trudny dla branży pożyczkowej. Wszyscy mieliśmy problemy związane z obostrzeniami, ze zmniejszoną aktywnością konsumencką, a branża została wyłączona z jakiejkolwiek pomocy w kolejnych tarczach finansowych. Z dnia na dzień zmieniono też przepisy, które zasadniczo wpłynęły na rentowność firm pożyczkowych. Tylko nieliczni – ci, którzy działali w sposób najbardziej efektywny, mieli i mają dobre zaplecze kapitałowe, zaufanie inwestorów i potrafią sprawnie dostosowywać się do nowych okoliczności – byli w stanie przetrwać tę sytuację. W wyniku tego liczba podmiotów oferujących pożyczki na rynku się zmniejszyła – mówi agencji Newseria Biznes Piotr Siwiec, prezes zarządu AIQLabs, fintechu działającego w branży consumer finance.
FRRF wskazuje, że do tak mocnego wyhamowania przyczynił się cały szereg czynników, w tym m.in. osłabiony popyt na produkty kredytowe i obniżona wiarygodność kredytowa konsumentów, trudności operacyjne związane z reżimem sanitarnym i pracą zdalną, trzykrotna obniżka stóp procentowych, wakacje kredytowe oraz ustawowe ograniczenie maksymalnej wysokości kosztów kredytu konsumenckiego o ponad 60 proc. w stosunku do wcześniejszego poziomu. Zgodnie z przyjętą ustawą antycovidową na czas pandemii limit kosztów pozaodsetkowych kredytu konsumenckiego został obniżony do maksymalnie 21 proc. dla pożyczek udzielanych na 30 dni oraz do 5 proc. dla pożyczek o okresie spłaty krótszym niż 30 dni. Część firm miała problem, aby na nowo skonstruować rentowną ofertę spełniającą te wymogi i była zmuszona zawiesić działalność. W efekcie – jak wynika z danych FRRF – w 2020 roku z polskiego rynku zniknęła prawie 1/4 firm pożyczkowych.
– Te firmy, które zostały, zmniejszyły akcję pożyczkową. Rynek de facto do tej pory nie wrócił jeszcze do stanu sprzed pandemii – mówi prezes zarządu AIQLabs.
Statystyki pokazują jednak, że branża pożyczkowa powoli zaczęła odrabiać straty wywołane przez COVID-19. Według danych BIK od stycznia do końca lipca tego roku liczba nowo udzielonych pożyczek przekroczyła 1,6 mln i była o 41,5 proc. wyższa r/r. Wartość udzielonych pożyczek sięgnęła w tym czasie blisko 3,9 mld zł, co z kolei oznacza wzrost o 46,4 proc. Jednak w porównaniu do okresu sprzed pandemii – czyli do siedmiu pierwszych miesięcy 2019 roku – wartość tegorocznej sprzedaży jest niższa o 5,5 proc., co oznacza, że rynek pożyczkowy nie odbudował się jeszcze w pełni.
Branża wskazuje, że utrudniają jej to m.in. wciąż niepewna sytuacja gospodarcza i epidemiczna, a także mocno niestabilne otoczenie regulacyjne. Niższe, pozaodsetkowe koszty pożyczek wprowadzone w zapisach tarczy antykryzysowej wygasły co prawda z końcem czerwca br., ale według medialnych doniesień resort sprawiedliwości rozważa m.in. przywrócenie ich na stałe i objęcie firm pożyczkowych nadzorem KNF.
– Myślę, że na rynku wciąż jest miejsce dla firm operujących pozabankowo i adresujących potrzeby klientów, którzy z różnych względów nie mogą albo nie chcą być obsłużeni przez banki. Po pierwsze, wciąż działamy szybciej niż banki. Po drugie, banki prowadzą jednak bardziej restrykcyjną politykę kredytową i nie są w stanie sfinansować wszystkich, którzy tego potrzebują – wyjaśnia Piotr Siwiec.
Jego zdaniem sektor pożyczkowy będzie coraz bardziej zbliżał się poziomem kosztów do oferty banków.
– Pewnie wciąż będzie trochę droższy, ale ewentualną różnicę będzie niwelował jakością, szybkością obsługi, dostępnością finansowania i dywersyfikacją produktów. Sektor przetrwa, ale w dużej skali, to będą raczej duże podmioty. Z drugiej strony można też sobie wyobrazić, że regulator uzna, iż na rynku mogą funkcjonować tylko banki i wtedy branża przestanie istnieć. Ale wydaje mi się, że ona jest potrzebna, jest dla niej miejsce i będzie się rozwijać, aczkolwiek cały czas będzie musiała się zmieniać – mówi prezes AIQLabs.
Potrzebę zmian pokazała już pandemia. Firmy, które przetrwały ten trudny okres, musiały rewidować swoje modele biznesowe i dostosowywać ofertę do nowych warunków.
– Jest wiele produktów, których rozwój nabrał przyspieszenia w związku z pandemią. To np. umożliwienie klientom zawierania umów przy użyciu kanałów zdalnych. Mamy też call center, które pozwalają zawrzeć umowę i wypłacić pieniądze bez konieczności obiegu dokumentów. Mocno rozwijała się również branża odroczonych płatności BNPL – Buy Now, Pay Later. Tu jesteśmy jednak dopiero na początku tej drogi, bo w Polsce takich transakcji jest wciąż kilkukrotnie mniej niż na rynkach Europy Zachodniej, choćby w Niemczech – mówi Piotr Siwiec.
Jak podkreśla, branża pożyczkowa cyfryzuje się i rozwija internetowe kanały już od kilku lat, ale pandemia zauważalnie ten proces przyspieszyła. W ostatnich tygodniach, kiedy sytuacja epidemiczna była względnie unormowana, tradycyjny kanał sprzedaży zaczął ponownie zyskiwać, bo część klientów – zwłaszcza osób w starszym wieku – jest przyzwyczajonych do fizycznego kontaktu z przedstawicielem w placówce. Zdaniem eksperta nie wróci on już jednak do popularności sprzed pandemii.
– Podczas pandemii ludzie obawiali się wychodzić z domu albo byli odcięci od możliwości kontaktu z przedstawicielem w placówce. Jeżeli potrzebowali finansowania, siłą rzeczy próbowali załatwiać to drogą online’ową. To jest trend zauważalny nie tylko w branży finansowej, ale w niej jest szczególnie widoczny. W AIQLabs przed pandemią znaczna część ruchu pochodziła z placówek stacjonarnych od tzw. integratorów. Teraz większość klientów to jednak online, kanały zdalne i call center – mówi Piotr Siwiec.
Przeprowadzone wiosną tego roku badanie FRRF i Federacji Konsumentów pokazało, że klienci nadal są dwukrotnie bardziej skłonni do korzystania z tradycyjnego, offline’owego kanału przy zaciąganiu większych zobowiązań. Kredyt w wysokości 5 tys. zł zaciągnie przez internet 37 proc. osób, ale gdy kwota wyniesie 50 tys. zł, wówczas ten odsetek spada już do 17 proc. („Offline vs. online. Jak pandemia COVID-19 wpłynęła na finansowe nawyki Polaków”).
– Wciąż jest spora grupa ludzi, która chodzi na pocztę płacić rachunki i pewnie jeszcze przez jakiś czas to będzie praktyką. Jednak trudno mi sobie wyobrazić, żeby kolejne pokolenia to kontynuowały. Tak samo będzie z usługami finansowymi, gdzie wszystko można już załatwić online’owo, kontaktując się z firmą pożyczkową przez internet. Te procesy zostały przez pandemię tylko przyspieszone, uwypuklone i myślę, że będą przebiegały dalej, aż do całkowitego albo naprawdę poważnego ograniczenia kanałów offline – prognozuje prezes AIQLabs.
źródło: newseria.pl