Mleko bez laktozy to produkt, który wciąż zyskuje na popularności – a powodów, dla których konsumenci coraz chętniej je wybierają jest kilka. Przede wszystkim stanowi zamiennik mleka tradycyjnego dla osób zmagających się z nietolerancją laktozy. Jest też grupa klientów, która sięga po nie podążając za trendem na produkty "lactose free". Według danych SW Research w 2022 r. artykuły bezlaktozowe wybierało 8,8% konsumentów, a spośród wszystkich najczęściej właśnie mleko. A jak powstaje mleko bez laktozy i co odróżnia je od tego zwykłego?
Spis treści:
- Czym jest laktoza?
- Nietolerancja laktozy
- W jakich produktach znajduje się najwięcej laktozy?
- Jak rozpoznać nietolerancję laktozy?
- Nietolerancja krowiego mleka a mleko bez laktozy
- Mleko bez laktozy – jak jest produkowane?
- Czy mleko bez laktozy jest zdrowe?
- Mleko bez laktozy – właściwości
- Dlaczego mleko bez laktozy jest słodsze?
- Czy każdy może pić mleko bez laktozy?
- Rodzaje mleka bez laktozy
- Czy koty i psy mogą pić mleko bez laktozy?
- Podsumowanie
Czym jest laktoza?
Laktoza to dwucukier, który składa się z cząsteczek galaktozy i glukozy. Często nazywany jest cukrem mlecznym ze względu na fakt, że występuje w mleku wszystkich ssaków. Charakteryzuje się mniejszą słodyczą niż sacharoza czy glukoza, ma także niski indeks glikemiczny.
Organizm człowieka, aby przyswoić laktozę potrzebuje enzymu laktazy, który wydzielany jest w jelicie cienkim. Dzięki niemu laktoza ulega hydrolizie do dwóch jednocukrów – glukozy i galaktozy. W takiej postaci – cukrów prostych – są łatwo wchłaniane do krwioobiegu.
Nietolerancja laktozy
Nietolerancję laktozy powoduje brak lub niedobór enzymu laktazy. Z tego powodu występują zaburzenia procesów trawiennych laktozy, które objawiają się wzdęciami, uczuciem pełności, kolkami, bólami brzucha, słyszalnymi ruchami perystaltycznymi jelit czy biegunkami. Pojawiają się one, gdy niestrawiona laktoza przedostaje się do jelita grubego, które nie ma możliwości rozłożyć dwucukru – uruchamia więc procesy, które mają go "unieszkodliwić". W zależności od stopnia niedoboru laktazy – objawy mogą mieć różne nasilenie.
Nietolerancja laktozy to jedna z najczęściej występujących nietolerancji pokarmowych u człowieka. Jak informuje Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej w Polsce może występować u 1,5% niemowląt i dzieci oraz u 20%-37% dorosłych. Ocenia się, że w naszym kraju, w porównaniu z innymi europejskimi państwami, nietolerancja laktozy utrzymuje się na średnim poziomie. Największy odsetek osób z tym zaburzeniem występuje na południu Włoch, a najmniejszy u mieszkańców północnej części kontynentu.
Nietolerancja laktozy u niektórych osób jest bardziej nasilona, u niektórych mniej. Dlatego zalecana dieta różni się w zależności od indywidualnej wrażliwości organizmu. Większość osób z nietolerancją laktozy nie musi całkowicie wykluczać produktów mlecznych z diety. Wystarczy, że je ograniczy lub wybierze te z mniejszą zawartością cukru mlecznego.
W jakich produktach znajduje się najwięcej laktozy?
Laktoza, ze względu na fakt, że jest cukrem obecnym w mleku ssaków, występuje we wszystkich produktach mlecznych. Jej ilość różni się jednak w zależności od rodzaju przetworów. Najwięcej tych związków znajduje się w czystym mleku oraz serwatce, mniej w napojach mlecznych, maśle i serach twarogowych. Obecne są także w innych produktach spożywczych, które zawierają mleko lub surowce pochodzące z mleka.
Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej przedstawiło wybrane produkty mleczne razem z informacją dot. zawartości w nich laktozy:
- Mleko odtłuszczone w proszku – 51 g/100 g
- Serwatka płynna – 5,1 g/100 g
- Mleko owcze – 5,1 g/100 g
- Mleko 2% tłuszczu – 4,7 g/100 g
- Maślanka 0,5% tł. – 4,7 g/100 g
- Jogurt naturalny 2% tłuszczu – 4,6 g/100 g
- Mleko kozie – 4,4 g/100 g
- Kefir 2% tł. – 4,1 g/100 g
- Ser twarogowy tłusty – 3,1 g/100 g
- Ser typu feta – 1,0 g/100 g
- Masło ekstra – 0,6 g/100 g
- Parmezan – 0,1 g/100 g
Jak rozpoznać nietolerancję laktozy?
Diagnozę nietolerancji laktozy powinno rozpocząć się od samoobserwacji – objawy nietolerancji pojawiają się od ok. 30 minut do kilku godzin od spożycia produktu zawierającego laktozę. Gdy w tym czasie pojawią się wzdęcia, gazy, uczucie pełności, bóle brzucha, kolka, uczucie "przelewania" w brzuchu czy biegunka – może to świadczyć o problemie z enzymem laktazy. Z takimi objawami należy udać się do specjalisty.
W celu potwierdzenia zaburzenia wchłaniania laktozy wykonuje się wodorowe testy oddechowe. Badanie polega na pobraniu kilku próbek oddechowych za pomocą specjalnego urządzenia, które mierzy ilość wodoru w wydychanym powietrzu. Próbki pobiera się na czczo, a kolejne po określonych odstępach czasu od spożycia specjalnego roztworu.
W przypadku, gdy trawienie węglowodanów przebiega nieprawidłowo, w wydychanym powietrzu znajduje się duża ilość wodoru. Powstaje on w jelicie grubym, w którym bakterie rozkładają dwucukier na wodór i kwas mlekowy. Ten pierwszy jest wydalany z organizmu właśnie przez płuca. Gdy jest go dużo – świadczy to o zaburzeniach trawienia.
Metoda ta jest powszechnie stosowana, jednak nie daje 100-procentowej pewności diagnozy. Wykonuje się także m.in. badanie pH kału, doustne testy tolerancji laktozy czy rzadziej badania genetyczne.
Nietolerancja krowiego mleka a mleko bez laktozy
Nietolerancja mleka krowiego często jest utożsamiana z nietolerancją laktozy – są to jednak dwa różne schorzenia. Za te pierwsze odpowiedzialne są białka mleka krowiego, które komórki układu odpornościowego rozpoznają jako szkodliwe dla organizmu substancje. To powoduje rozpoczęcie reakcji immunologicznej i wystąpienie objawów alergii. Z kolei nietolerancja laktozy spowodowana jest obniżoną zdolnością organizmu do prawidłowego rozłożenia cukru mlecznego.
Osoby z nietolerancją laktozy nie muszą wykluczać z diety wszystkich produktów zawierających nabiał. Mogą wybrać te z małą zawartością omawianego dwucukru lub produkty bez niego. Z kolei dieta osób z alergią na białka mleka krowiego musi być całkowicie pozbawiona produktów mlecznych.
Mleko bez laktozy pozbawione jest cukru mlecznego, a nie białka mleka krowiego, dlatego osoby z alergią na białka mleka nie powinny go spożywać.
Mleko bez laktozy – jak jest produkowane?
Jak przekazuje Piotr Jankowski, Dyrektor Wydziału Handlu SM Mlekpol, produkcja mleka bez laktozy polega na usunięciu lub rozłożeniu laktozy.
Najczęściej stosowaną metodą jest dodanie do mleka enzymu laktazy. W efekcie dochodzi do rozpadu wiązania między glukozą i galaktozą – budulcami laktozy. Cukry te wciąż występują w mleku, jednak nie w postaci dwucukru, tylko cukrów prostych. W takiej postaci są łatwiej przyswajane przez organizm, dlatego po spożyciu takiego rodzaju mleka nie występują objawy nietolerancji.
Inną metodą jest zastosowanie membran. "Podczas tego procesu mleko jest przepuszczane przez specjalne membrany, które oddzielają laktozę od reszty składników. Jednakże powstały produkt zawiera mniejsze ilości cukru mlecznego. Po filtracji mleko jest często poddawane dodatkowemu procesowi, by całkowicie usunąć laktozę, poprzez dodanie enzymu laktazy" – wyjaśnia Piotr Jankowski, Dyrektor Wydziału Handlu SM Mlekpol.
Czy mleko bez laktozy jest zdrowe?
Walory zdrowotne mleka bez laktozy są bardzo podobne do tych jakie niesie picie tradycyjnego mleka. Produkty różnią się od siebie wyłącznie zawartością cukru mlecznego. Mleko bezlaktozowe, tak samo jak tradycyjne, zawiera dużą ilość witamin, minerałów, wapnia i białka.
Produkty mleczne, w tym mleko bez laktozy, są źródłem wapnia, a regularne ich spożywanie może pomóc w profilaktyce osteoporozy. Co więcej, wapń w nabiale jest lepiej wchłaniany przez organizm niż ten pochodzenia roślinnego, dlatego produkty mleczne uważane są za najlepsze źródło tego minerału.
Obecna w mleku kazeina może pozytywnie wpływać na przyswajanie wapnia, z kolei białka serwatki mają właściwości antybakteryjne.
Mleko bez laktozy – właściwości
Mleko bez laktozy, które powstało przez enzymatyczne rozłożenie laktozy, zachowuje większość właściwości zwykłego mleka. Od tradycyjnego produktu odróżniają je:
- Brak dolegliwości związanych z nietolerancją cukru mlecznego
- Słodszy smak
Taki produkt zawiera podobną ilość składników odżywczych, jak jego tradycyjny odpowiednik.
Mleko bezlaktozowe zawiera podobne ilości białka, tłuszczu, witamin (takich jak witamina D i witamina B12) oraz minerałów (takich jak wapń) jak zwykłe mleko. Charakteryzują się także podobną konsystencją i teksturą, co sprawia, że wyrób ten może być stosowany w tych samych przepisach kulinarnych.
Mleko bez laktozy, podobnie jak jego tradycyjny odpowiednik, dobrze nawadnia. Zawiera elektrolity, takie jak sód, potas i magnez, które odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu równowagi płynów w organizmie.
Dlaczego mleko bez laktozy jest słodsze?
Mleko bez laktozy charakteryzuje się słodszym smakiem w porównaniu do tego tradycyjnego ze względu na znajdujące się w jego składzie cukry. Enzymatyczny rozkład laktozy powoduje, że dwucukier rozpada się na glukozę i galaktozę, ale nie sprawia, że te cukry znikają. Powstałe cukry proste są odbierane przez nasze receptory smaku jako bardziej słodkie choć faktycznie zawartość cukru w produkcie nie zmienia się.
Zarówno glukoza, jak i galaktoza mają wyższy indeks słodkości niż laktoza i to jest główny powód, dla którego mleko bez laktozy jest odczuwalnie słodsze. Ponadto w procesie enzymatycznego rozkładu cukry proste są bardziej dostępne dla kubków smakowych, co dodatkowo zwiększa odczucie słodyczy.
Czy każdy może pić mleko bez laktozy?
Mleko bez laktozy jest bezpiecznym produktem. Zalecane jest osobom, które mają nietolerancję laktozy. Dzięki temu unikną dolegliwości z tym związanych.
Jeśli chodzi o picie takiego mleka przez osoby, które tolerują laktozę – zdania są podzielone. Ogólnie przyjmuje się, że osobom, które nie mają problemów z trawieniem laktozy, konsumpcja mleka bez cukru mlecznego nie przynosi dodatkowych korzyści zdrowotnych w porównaniu z piciem tradycyjnego mleka. Część badaczy uważa, że częste spożywanie produktów mlecznych bez laktozy przez osoby bez tej nadwrażliwości może doprowadzić do wtórnej nietolerancji tego dwucukru.
Ze względu na fakt, że takie mleko ma wyższy indeks glikemiczny niż klasyczne mleko krowie nie powinni pić go cukrzycy, osoby zmagające się z insulinoopornością oraz te na diecie z niskim IG.
Rodzaje mleka bez laktozy
Na rynku dostępne są takie same rodzaje mleka bez laktozy, jak jego tradycyjnego odpowiednika.
Mleko bez laktozy występuje we wszystkich typach jeśli chodzi o zawartość tłuszczu. Dostępne są:
- mleko bez laktozy 3,2%
- mleko bez laktozy 2,0%
- mleko bez laktozy 1,5%
- mleko odtłuszczone bez laktozy
Jeśli chodzi o sposób przetwarzania – są wersje świeże i UHT.
Czy koty i psy mogą pić mleko bez laktozy?
Powszechnie wiadomo, że kotom i psom nie powinno podawać się tradycyjnego mleka krowiego, owczego czy koziego. To ze względu na omawianą laktozę, którą znaczna część czworonogów nie trawi. Może ona wywoływać problemy ze strony układu pokarmowego.
W związku z tym mleko bez laktozy może wydawać się bezpiecznym rozwiązaniem, jednak i ten rodzaj mleka nie powinien trafiać do psich i kocich misek. Podobnie jak jego klasyczny odpowiednik, mleko bez cukru mlecznego zawiera kazeinę – białko, którego zwierzęta te nie są w stanie strawić. Objawy alergii pokarmowej wywołanej podaniem zwierzęciu mleka bezlaktozowego mogą być poważne – świąd skóry czy stany zapalne przewodu pokarmowego.
Mleko bez laktozy to także dodatkowa porcja kalorii, która w efekcie może doprowadzić do nadwagi czy otyłości. To z kolei wywołuje problemy m.in. ze stawami.
Podsumowanie
Mleko bez laktozy to produkt, który powstaje w bezpieczny sposób. Od tradycyjnego mleka różni je wyłącznie zawartość laktozy, dlatego ich walory zdrowotne są takie same. Stanowi doskonały wybór dla osób zmagających się z nietolerancją laktozy, które dzięki niemu mogą cieszyć się ze swojej ulubionej mlecznej kawy czy owsianki bez nieprzyjemnych dolegliwości.
foto: stockadobe(this_baker)
