Przyczyny marnowania żywności – skąd marnowanie żywności w Polsce?

Jeżeli przeliczyć ilość marnowanego jedzenia w Polsce, to 4,8 mln ton rocznie wystarczyłoby na zapełnienie 400-gramowym posiłkiem 12 miliardów talerzy. Okazuje się też, że w całym łańcuchu produkcji, to znaczy "od pola do stołu", za największy procent marnowania żywności odpowiadają gospodarstwa domowe – 60%. 15,6% dotyczy przemysłu przetwórczego, 15,5% produkcji rolniczej, a 7% handlu. Najmniej żywności marnuje się w sektorze gastronomicznym (1,17%) oraz transporcie (0,65%).

Gdzie w Polsce marnuje się najwięcej żywności?

Mimo że w Polsce na wysypiska trafia prawie 5 mln ton żywności każdego roku, to pocieszający jest fakt, że w ciągu dwóch lat spadł odsetek osób tracących na zakupach spożywczych – z 55% na 48%. Jak wynika z badań przeprowadzonych na zlecenie Rejestru Dłużników Big InfoMonitor, niemal połowa Polaków każdego miesiąca traci pieniądze z powodu nietrafionych zakupów żywnościowych i nieprawidłowego gospodarowania jedzeniem.

Aż 42% badanych Polaków przyznaje, że z powodu marnowania jedzenia traci miesięcznie około 200 zł, a 6% krajanów twierdzi, że wraz z żywnością wyrzuca do śmietnika nawet ponad 1000 zł. Co ciekawe, więcej żywności marnuje się na wsiach i mniejszych miejscowościach – do wyrzucania jedzenia przyznaje się tam ponad połowa Polaków. Dużo rozsądniej żywnością gospodarują lokatorzy większych miast – 100 tys. mieszkańców i więcej. Z raportu wynika też, że najwięcej jedzenia marnuje się w województwach dolnośląskim, śląskim i zachodniopomorskim.

Co najczęściej wyrzucamy?

Mimo że w Polsce wiele tradycji i obrzędów związanych jest z chlebem, a ponadto przez wielu krajanów otoczony jest on religijną czcią, to jak wynika z raportu "Nie marnuj jedzenia" pieczywo jest najczęściej wyrzucanym produktem spożywczym – aż 52% badanych przyznaje się do jego marnowania. Kolejne miejsca w tym mało zaszczytnym rankingu zajmują: owoce (38%), warzywa (36%) oraz wędliny (32%). Najrzadziej Polacy wyrzucają ryby (6%), jaja (7%) oraz dania gotowe (11%).

Pocieszający jest jednak fakt, że świadomość w kwestii racjonalnego gospodarowania żywnością wciąż rośnie, dlatego częstotliwość marnowania jedzenia zmalała w stosunku do ubiegłych lat. Jeszcze 4 lata temu aż 35% krajanów deklarowało wyrzucanie żywności parę razy w miesiącu, obecnie przyznaje się do tego 24% Polaków.

Dlaczego marnujemy żywność – przyczyny marnowania żywności

Przyczyn marnowania żywności jest wiele, a jedna z kluczowych to niezrozumienie konsumentów odnośnie sposobu oznakowania żywności. Z danych zebranych przez Komisję Consumer Empowerment in the EU wynika, że aż 18% Europejczyków nie rozumie notyfikacji "najlepiej spożyć przed", natomiast raport "Nie marnuj jedzenia" podaje, że dla 38% Polaków terminy "należy spożyć do" oraz "najlepiej spożyć przed" oznaczają to samo. Niezrozumienie to powoduje, że wielu nie tylko Polaków, ale też Europejczyków wyrzuca pożywienie, mimo że jego zjedzenie nie wpłynie negatywnie na zdrowie.

Za najczęstsze przyczyny marnowania żywności Polacy podają przegapienie terminu przydatności do spożycia (56%), zrobienie zbyt dużych zakupów, niewłaściwe przechowywanie żywności i zakupienie niesmacznego produktu (po 24%) oraz zakupienie złego jakościowo artykułu spożywczego (23%). Rzadszymi przyczynami marnowania jedzenia są zbyt duże porcje posiłków (22%) i brak pomysłu na wykorzystanie produktu (15%). Można więc śmiało stwierdzić, że Polacy kupują zbyt wiele produktów spożywczych, a do tego robią to bez namysłu i przygotowania.

Skutki marnowania żywności

Marnowanie żywności jest poważnym problemem na całym świecie, który pociąga za sobą skutki społeczne, ekonomiczne i ekologiczne:

Społeczne skutki marnowania żywności:

• wzrost cen żywności i pogłębianie problemu ubóstwa;
• ubóstwo jakościowe konsumowanych dań;
• etyczne, powodujące wzrost ubóstwa i biedy na świecie.

Ekonomiczne skutki marnowania żywności:

• straty finansowe ponoszone przez przedsiębiorstwa w całym łańcuchu dostaw;
• dodatkowe koszty związane z utylizacją niezagospodarowanej żywności czy jej wywozem na wysypisko;
• wzrost ogólnej masy wyrzucanej żywności to konieczność zagospodarowania większej ilości odpadów organicznych i nieorganicznych (opakowania);
• zwiększone nakłady finansowe, wynikające z nakładu pracy, zakupu surowców czy eksploatacji maszyn.

Ekologiczne skutki marnowania żywności:

• nadmierne zużycie zasobów naturalnych;
• nadprodukcja gazów cieplarnianych i metanu;
• negatywny wpływ na globalne ocieplenie;
• nadmierna eksploatacja wody.

Skutki marnowania żywności maja poważne konsekwencje w ujęciu gospodarczym i ekonomicznym, dlatego tak ważne są przemyślane zakupy i racjonalne rozporządzanie produktami spożywczymi.

Co zrobić z nadmiarem żywności – jak ograniczyć marnowanie żywności?

Marnowanie żywności jest problemem, który da się zwalczyć, a przynajmniej ograniczyć. W związku z rozmiarem tego kłopotu zostały podjęte odpowiednie kroki: 19.01.19 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję "Jak uniknąć marnowania żywności. Strategie na rzecz poprawy wydajności łańcucha żywnościowego w UE". Od momentu wejścia w życie ustawy, Unia Europejska podejmuje działania, których celem jest ograniczenie marnowania jedzenia.

Jednym ze skutecznych sposobów, które pozwalają ograniczyć marnowanie żywności, jest stworzenie listy zakupów. Przed wyjściem do sklepu warto dokładnie przejrzeć zawartość lodówki, a także skompletować menu na kilka dni – lista pozwoli uniknąć zakupów impulsowych oraz ograniczyć nieprzemyślany wybór artykułów. Kluczowe w ograniczeniu marnowania żywności jest jej właściwe przechowywanie. Wiele artykułów spożywczych można umieszczać w szafkach, ponieważ nie wymagają specjalnych temperatur – są to produkty sypkie, pieczywo, oleje, nienapoczęte napoje itp. Niektóre jednak wymagają warunków chłodniczych, dlatego przechowywanie ich w lodówce wydłuży ich trwałość.

Dobrym sposobem na ograniczenie wyrzucanej żywności jest też tak zwany przegląd lodówki. Warto co jakiś czas sprawdzać datę ważności produktów spożywczych i możliwie je wykorzystać, tworząc ciekawe dania i połączenia smakowe – inspiracji możesz szukać na blogach, portalach internetowych, a nawet Instagramie. Warto też zwracać uwagę na etykiety. Należy wiedzieć, że informacja "należy spożyć do" dotyczy bezpieczeństwa żywności i wskazuje datę, po której produkt nie nadaje się do spożycia. Natomiast notyfikacja "najlepiej spożyć przed" odnosi się do jakości żywności i o ile przestrzegasz instrukcji zawartych na etykiecie produktu odnośnie jego przechowywania, o tyle będzie on się nadawał do spożycia nawet po przekroczeniu tej daty.

Aby ograniczyć marnowanie żywności, warto też zastosować metody jej utrwalania, takie jak mrożenie, suszenie, marynowanie, pasteryzowanie czy konserwowanie. Dobrym sposobem jest też wykorzystywanie zasady FIFO (first in, first out). Oznacza ona, że w pierwszej kolejności należy sięgać po produkty spożywcze z najkrótszą datą ważności. Warto też pamiętać, że istnieją różnego rodzaju instytucje, do których można oddać nadmiar pożywienia, a tym samym zapobiec wyrzucaniu jedzenia – są to banki żywności, jadłodajnie dla ubogich czy instytucje charytatywne.

Gdzie na świecie marnuje się najwięcej żywności?

Jak już zostało wspomniane wcześniej, na świecie marnuje się ponad miliard ton żywności, podczas gdy co trzecia osoba cierpi z powodu bezpieczeństwa żywnościowego – według najnowszego raportu Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP) ujawnia, że niemal 800 mln ludzi cierpi z powodu głodu. Znacznie więcej żywności marnuje się w krajach tropikalnych, w których warunki przechowywania są utrudnione. Najmniejszy procent jedzenia wyrzuca się w obszarach wiejskich, gdzie najczęściej są kompostowane.

Najwięcej jedzenia marnuje się w Ameryce Północnej i Europie, czyli regionach rozwiniętych – do największej niegospodarności dochodzi na etapie konsumpcji. Bardzo duże straty jedzenia na etapie produkcji i magazynowania występują w południowej i środkowej Azji. Według danych Eurostatu w Europie najmniej jedzenia marnują Słoweńcy, najwięcej zaś żywności wyrzuca się na Cyprze – na jedną osobę przypada 397 kg wyrzuconego jedzenia rocznie.

Podsumowanie

Marnowanie jedzenia w Polsce i na świecie jest ogromnym problemem. Pocieszający jest jednak fakt, że coraz więcej krajanów dostrzega wagę sytuacji i wyrzuca mniej żywności niż jeszcze kilka lat wstecz. Na świecie podejmowane są na szczęście kroki, które mają na celu zapobieganie marnowaniu jedzenia i jego skutkom ekonomicznym, społecznym i ekologicznym.

foto główne: stockadobe(Andrey Popov)