Rokitnik – właściwości i zastosowanie

W Polsce naturalnie występuje na wybrzeżu Bałtyku, na wydmach i klifach. W tych miejscach jest gatunkiem chronionym. Na pozostałych obszarach dozwolone jest zbieranie jego owoców.

Wyróżnia się 7 gatunków rokitnika, jednak tylko rokitnik pospolity/zwyczajny jest powszechnie stosowany w lecznictwie, kosmetyce i kuchni. Produkty, w których składzie znajduje się rokitnik, można kupić w sklepach zielarskich, ze zdrową żywnością i w aptekach.

Jak smakuje rokitnik?

Owoce rokitnika są jadalne. Mają charakterystyczny kwaśno-słodki smak. Najlepiej spożywać świeże, ponieważ w tej postaci mają najwięcej prozdrowotnych właściwości. Jednak ich cierpkość przeszkadza wielu osobom, dlatego często przetwarza się je z różnymi dodatkami. Popularny jest m.in. miód z rokitnikiem, w którym słodycz miodu niweluje kwaskowatość owocu.

Zastosowanie rokitnika

Rokitnik zwyczajny ma zastosowanie w ziołolecznictwie. Świeże owoce i przetwory z tego krzewu mają dobroczynny wpływ na organizm człowieka. Można je stosować jako suplement diety, a także jako dodatek do napojów i potraw.

Co można przyrządzić z rokitnika?

• Sok – wytwarza się go z miąższu owoców. Jest bogaty w witaminy i minerały, doskonale sprawdzi się przy różnego rodzaju infekcjach. Eksperci z Krajowego Związku Grup Producentów Owoców i Warzyw dodają, że sok z tej rośliny może wspomóc chemioterapię i zmniejszyć ryzyko chorób serca. Można go pić samodzielnie, w formie rozcieńczonej lub jako dodatek np. do herbaty.
• Syrop – także przygotowuje się go z owoców. Pozytywnie wpływa na układ immunologiczny i reguluje krążenie krwi. Sprawdzi się jako dodatek do ciast, deserów czy napojów.
• Olej – jest pozyskiwany z nasion rokitnika. KZGPOiW zaznacza, że to jeden z niewielu pokarmów roślinnych, o których wiadomo, że dostarcza wszystkie 4 kwasy tłuszczowe omega. Ponad połowa tłuszczu znajdującego się w tym oleju to tłuszcze jedno- i wielonienasycone, czyli dwa rodzaje zdrowych tłuszczów. Dodatkowo zawiera witaminy E i K. Można używać go jako suplement diety na problemy trawienne i wzmocnienie odporności. Sprawdzi się także do pielęgnacji skóry i włosów.
• Herbata – przygotowuje się ją z suszonych owoców. Jest szczególnie polecana w sezonie jesienno-zimowym.
• Maść – stosuje się ją w przypadku łuszczycy, trądziku, oparzeń, owrzodzeń i innych problemów skórnych.  

Rokitnik można stosować jako dodatek do dań, zarówno tych wytrawnych, jak i słodkich. Sprawdzi się w połączeniu z mięsem, wędlinami i rybami. Świeże lub suszone owoce dodaje się do ciast i lodów. Popularne są przetwory z rokitnika, tj. dżemy i konfitury. Co ważne, rokitnik w tej formie zachowuje swoje dobroczynne właściwości. Poza owocami i nasionami ogromny potencjał mają także liście, a nawet kłącza. Wykorzystywane są do produkcji preparatów leczniczych.

Z dobroczynnych właściwości rośliny czerpie także przemysł kosmetyczny. W drogeriach lub aptekach dostępne są produkty na bazie rokitnika. Często występują z dodatkami tj.: cynamon, morela, koniczyna czy lipa.

Jak wygląda rokitnik?

Rokitnik to roślina krzewiasta, która czasami przyjmuje postać niewielkich drzew o wysokości do ok. 5 m i szerokości do ok. 3 m. Ma wąski pień, który pokrywa cienka kora o ciemnobrązowym lub niemal czarnym kolorze. Jego liście są podłużne i wąskie, o lekko podwiniętych brzegach. Z wierzchu są gładkie i mają srebrnozielony kolor, z kolei po wewnętrznej stronie są jaśniejsze, pokryte drobnymi łuskami. Łodygi części odmian mają kolce.

Najbardziej charakterystyczną cechą rokitnika są jego małe, koliste owoce przypominające jagody lub jarzębinę w kolorze pomarańczowym. Ich średnica wynosi ok. 10 mm. Licznie porastają pędy wyłącznie żeńskich okazów.

Rokitnik zwyczajny kwitnie w kwietniu lub w maju, w zależności od odmiany i regionu uprawy. Wtedy pokrywa się drobnymi, wiatropylnymi kwiatami. U żeńskich okazów mają żółtawy kolor, a u męskich srebrno-brązowy.

Rokitnik – właściwości

Rokitnik znany jest z bogactwa witaminy C – jego owoce zawierają od 250 mg% do 900 mg% kwasu askorbinowego. Witamina ta jest silnym przeciwutleniaczem, wspiera proces syntezy kolagenu. Dzięki temu wspomaga leczenie urazów, wpływa na elastyczność i sprężystość powłok skórnych. Odgrywa duże znaczenie także w procesie produkcji czerwonych krwinek i wielu hormonów. Korzystnie wpływa na ciśnienie tętnicze, reguluje poziom cholesterolu i glukozy we krwi. Rokitnik zawiera także znaczne ilości innych witamin, tj.: B1, B2, B6, E i K, a także kwasy tłuszczowe (omega-7, -3, -6 i -9).

W jego składzie znajduje się wiele składników mineralnych – potas, sód, magnez, wapń, mangan, cynk, żelazo czy bor. To także źródło kwasów fenolowych i organicznych, flawonoidów, katechin, fospolipidów, garbników i węglowodanów. Te substancje o właściwościach antyoksydacyjnych chronią przed skutkami aktywności wolnych rodników. Wykazują też działania przeciwdrobnoustrojowe. 

Nasiona rokitnika

Nasiona rokitnika są małe, pomarańczowe, pokryte cienką skorupką. Najczęściej wykorzystuje się je do produkcji oleju bogatego w kwasy tłuszczowe oraz witaminy A i B. Ze względu na idealne proporcje kwasu Omega-3 i Omega-6 (1:1) olej z nasion rokitnika stosowany jest jako suplement diety (polecany w chorobach układu sercowo-naczyniowego) i w kosmetyce.

Owoce rokitnika

Owoce rokitnika są najcenniejszym surowcem pozyskiwanym z tej rośliny. Zbudowane są z miąższu (85,0%-88,3%), nasion (2,4%-5,1%) i skórki (8,3%-10%). Zawierają od 12%-15% suchej masy, którą tworzy ponad 190 różnorodnych związków chemicznych.

"Miąższ z owoców zawiera w swoim składzie między innymi bardzo ważne dla właściwego funkcjonowania organizmu człowieka aktywne biologicznie składniki rozpuszczalne w wodzie i tłuszczu – hydrofilne (w znaczących ilościach odporną na temperaturę wit. C, polifenole, grupę wit. B, kwas foliowy, kwasy organiczne) oraz lipofilne (duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych: Omega-3, -6, -9, -7). Omega-7 to rzadko występujący w przyrodzie, niezwykle istotny w wielu procesach przemiany materii, unikalny kwas palmito-oleinowy. Miąższ zawiera także znaczące ilości tokoferoli (Witamina E), karotenoidów (Betakaroten) oraz fitosterole (Beta-sitosterol)" – wymieniają eksperci z Krajowego Związku Grup Producentów Owoców i Warzyw.

Z miąższu rokitnika wytwarza się olej, zwany olejem oleosomowym. Wykorzystuje się go przy wspomaganiu leczenia chorób układu pokarmowego, naczyniowo-sercowego oraz chorób wieku podeszłego.

Skórka zawiera podobny zestaw aktywnych biologicznie składników jak miąższ i nasiona. Posiada także duże ilości strawnego błonnika.

Liście rokitnika

Najrzadziej do celów leczniczych czy kosmetycznych używa się liści, chociaż podobnie jak owoce i nasiona są cenne pod względem odżywczym. "Liście rokitnika zawierają przede wszystkim flawonoidy, które posiadają właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Liście są suszone i wykorzystywane do parzenia herbaty. Mogą być dodawane do różnych potraw jako przyprawa" – wskazują eksperci z Krajowego Związku Grup Producentów Owoców i Warzyw.

Rokitnik – przeciwwskazania

Rokitnik uważany jest za bezpieczną roślinę, zarówno w przypadku stosowania wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Należy jednak pamiętać, że roślina ta może wchodzić w interakcję z niektórymi lekami. Szczególnie ostrożne powinny być osoby leczące się na nadciśnienie i z problemami z krzepliwością krwi. Stosowanie preparatów, które zawierają rokitnik należy skonsultować z lekarzem.

Rokitnika i produktów na jego bazie nie powinny stosować osoby z alergią na tę roślinę oraz pacjenci z ostrym zapaleniem pęcherzyka żółciowego, kamicą żółciową, zapaleniem trzustki i wątroby. Osoby z wrzodami żołądka i dwunastnicy oraz cierpiący na zgagę także powinni zachować ostrożność.

Na co pomaga rokitnik – co wyleczy rokitnik?

Rokitnik można stosować wewnętrznie lub na skórę. Jego bogaty w dobroczynne substancje skład pozytywnie wpływa na zdrowie człowieka. Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw wskazuje na kilka najważniejszych prozdrowotnych właściwości rokitnika:

• Profilaktyka przeciwmiażdżycowa – zawarte w owocach witaminy C i E, sterole roślinne oraz kwas oleopalmitynowy (omega-7) obniżają poziom "złego cholesterolu", który odkłada się w naczyniach krwionośnych, tworząc blaszki miażdżycowe i w konsekwencji zwężając światło naczynia krwionośnego.
• Właściwości przeciwnowotworowe – rokitnik jest bogaty w związki przeciwutleniające – zawiera dysmutozę ponadtlenkową, najsilniejszy znany antyoksydant. Dlatego warto go stosować w profilaktyce nowotworowej. Substancje zawarte w roślinie chronią przed skutkami ubocznymi działania leków stosowanych w leczeniu nowotworów złośliwych i przeciwdziałają efektom ubocznym chemioterapii – chronią nerki, wątrobę i poprawiają apetyt chorego.

• Działa przeciw wirusom i bakteriom – to dzięki licznym związkom polifenolowym. Olejowy wyciąg z owoców ma zastosowanie w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, wykazując działanie antyseptyczne, przeciwzapalne i immunostymulujące. Ponadto olej z rokitnika wykazuje pozytywne działania w leczeniu błon śluzowych przewodu pokarmowego.
• Chroni skórę i wzrok – zawarte w rokitniku karotenoidy, w tym β-karoten hamują procesy starzenia się skóry wywoływane dymem papierosowym oraz promieniowaniem słonecznym. Czasami wykorzystuje się go w leczeniu problemów skórnych – w celu przyspieszenia gojenia ran, zmniejszenia widoczności blizn i przebarwień na skórze czy w leczeniu trądziku. Rokitnik często pojawia się w składzie kosmetyków do opalania, jako naturalne dopełnienie filtrów przeciwsłonecznych.

Zastosowanie rokitnika w kosmetyce

Rokitnik stosuje się jako składnik kremów, maści, olejków, szamponów, mydeł i balsamów. W zależności od preparatu, używa się go na twarz, ciało lub włosy.

Roślina zawiera szereg dobroczynnych substancji, które pozytywnie wpływają na kondycję skóry. Zawarte w niej kwasy tłuszczowe wspierają regenerację skóry, nawilżają i natłuszczają wzmacniając barierę lipidową skóry. Witamina C bierze udział w syntezie kolagenu, niweluje przebarwienia, jest też silnym przeciwutleniaczem. Witamina E także działa przeciwutleniająco hamując efekty starzenia. Dodatkowo jest naturalnym filtrem, który zapewnia ochronę przed skutkami promieniowania UVA i UVB. Z kolei karotenoidy wykazują właściwości przeciwzmarszczkowe i regenerujące.

Kosmetyki, w których składzie znajduje się rokitnik zalecane są do pielęgnacji skóry suchej, wrażliwej, naczynkowej i dojrzałej. Dzięki składnikom o działaniu przeciwzapalnym doskonale sprawdzą się w pielęgnacji osób zmagających się z trądzikiem czy łuszczycą.

Rokitnik stosowany jest także w pielęgnacji włosów. Substancje zawarte w roślinie odżywiają włosy i pomagają utrzymać odpowiedni poziom wilgoci. Dzięki temu przeciwdziałają wypadaniu i łamaniu się włosów. Mają także działania przeciwłupieżowe.

Podsumowanie

Rokitnik – z pozoru zwyczajny owoc – ma niezwykłe właściwości i szerokie zastosowanie. Wspomaga chemioterapię, obniża zły cholesterol i działa przeciwwirusowo. Jest składnikiem wielu suplementów i produktów funkcjonalnych. Roślinę można też zasadzić we własnym ogrodzie i cieszyć się z jej wizualnych i prozdrowotnych walorów. 

---

foto: Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw