Rosnąca świadomość Polaków w zakresie wpływu diety na zdrowie sprawia, że coraz chętniej sięgają oni po warzywa i owoce, również w wersji do picia. Na rynku dostępny jest szeroki wybór soków owocowych, dlatego każdy bez problemu znajdzie smak, który lubi najbardziej – pomarańczowy, jabłkowy, wiśniowy, a nawet ananasowy. Jakie rodzaje soków owocowych znajdują się na sklepowych półkach i jakie są ich właściwości?
Spis treści:
- Produkcja soków w Polsce i na świecie
- Rodzaje soków
- Właściwości odżywcze soków owocowych
- Soki owocowe – właściwości zdrowotne
- Podsumowanie
Produkcja soków w Polsce i na świecie
Według wskazań WHO dorosła osoba powinna wypijać co najmniej 1,5 l wody dziennie, a podstawą piramidy żywieniowej są owoce i warzywa. Dlatego też coraz więcej Polaków sięga po te produkty, a zdecydowana większość krajanów twierdzi, że najzdrowszym napojem jest sok owocowy 100% (odpowiedziało tak 62% konsumentów w lutowym badaniu Inquiry "Zdrowe odżywianie", 2024). Napoje te zyskały takie miano nie bez powodu – są one wytwarzane wyłącznie ze zdrowych oraz dojrzałych owoców, poza tym w ich produkcji zabronione jest stosowanie barwników i substancji konserwujących.
Sok owocowy otrzymuje się w wyniku tłoczenia. Wtedy też można rozlać go bezpośrednio do przystosowanych opakowań lub spasteryzować, po czym skierować do celów magazynowych. Soki owocowe można również zagęścić – proces ten polega na 6-krotnym zmniejszeniu objętości wody, otrzymując w ten sposób sok zagęszczony.
Według danych Stowarzyszenia Krajowej Unii Producentów Soków (KUPS), Polska jest drugim na świecie (zaraz po Chinach) producentem zagęszczonego soku z jabłek i pierwszym w Europie (400 tys. ton rocznie, co równa się 59 mln euro). Poza tym możemy się poszczycić byciem światowym liderem produkcji wyżej wymienionego soku z czarnych porzeczek i aronii oraz znaczącym wytwórcą soku zagęszczonego z wiśni, malin i truskawek. W rankingu produkcji soków owocowych Polska zajmuje 6. miejsce w Unii Europejskiej.
Polacy coraz chętniej sięgają po soki owocowe – z raportu KUPS z 2023 roku wynika, że co trzeci krajan pije je raz w tygodniu, a kilka razy w miesiącu spożywa je 23% konsumentów. Powodem dla którego rosnąca liczba Polaków wybiera soki owocowe, jest chęć uzupełnienia witamin i innych składników odżywczych (60% badanych), smak (48% odpowiedzi) oraz chęć zaspokojenia pragnienia (42% konsumentów).
Zaledwie 6% krajanów w ogóle nie pije soków owocowych. W rankingu unijnym Polska zajmuje czwarte miejsce pod względem ich spożycia – wyprzedzają ją Niemcy (25,49%), Francja (15,3%) i Wielka Brytania (11,74%). Polska utrzymuje się z wynikiem 8,79%.
W Unii Europejskiej najpopularniejszy jest sok pomarańczowy (36,5%), następnie wieloowocowy (19,2%), jabłkowy (15,7%), brzoskwiniowy (3,5%) oraz ananasowy (3,3%). Z kolei Polakom najbardziej smakuje sok pomarańczowy (50%) i jabłkowy (37%). Niewiele mniej, bo 35% osób, wskazało na sok multiwitaminowy, a 27% na wieloowocowy.
Rodzaje soków
Soki owocowe są bardzo zdrowe, stanowiąc naturalne źródło witamin i minerałów. Obecnie na rynku dostępna jest szeroka gama tej kategorii produktów nie tylko pod kątem smaku, ale także rodzaju. Konsumenci maja możliwość wyboru spośród wielu wariantów soków owocowych, które można podzielić ze względu na sposób obróbki termicznej lub produkcji. Pierwszą kategorię obejmują:
Są to soki owocowe, które nie są utrwalane przez pasteryzację (poddanie obróbce cieplnej), dlatego też charakteryzują się krótszą datą przydatności do spożycia, która zazwyczaj wynosi 1-3 dni. Poza tym owocowe soki niepasteryzowane wymagają zapewnienia odpowiednich warunków chłodniczych od momentu produkcji do dnia konsumpcji.
Są to soki owocowe, które poddawane są procesowi pasteryzacji, czyli obróbce cieplnej, wynoszącej około 100 stopni Celsjusza. Dzięki temu produkt może być przez wiele miesięcy przechowywany w temperaturze otoczenia.
To soki owocowe, które – podobnie jak wyżej wymienione – poddawane są obróbce cieplnej, która wynosi około 70 stopni Celsjusza. Sprawia to, że produkty mogą być przechowywane w temperaturze otoczenia przez co najmniej kilka tygodni.
Ze względu na sposób produkcji soki dzielimy także na takie rodzaje jak:
Ten rodzaj soków owocowych, który dzięki zastosowaniu wirówek i filtrów pozbawiony jest części nierozpuszczalnych, takich jak miąższ, a także zmętnień, powstających za sprawą substancji pektynowych, białek i polifenoli.
Owocowe soki zagęszczone są nazywane również skoncentrowanymi. Mają one gęstość miodu, ponieważ otrzymuje się je za sprawą odparowywania większości wody i aromatu. Cały proces zagęszczania soku owocowego wykonuje się po to, aby go utrwalić – przechowywany we właściwych warunkach nie ulegnie zepsuciu. W konsekwencji sok zmniejsza swoją objętość prawie 6-krotnie, co ułatwia transport i obniża jego koszty.
Uzyskuje się je dzięki pomijaniu procesu klarowania i filtracji. Z tego powodu posiadają naturalne zmętnienia oraz kawałki miąższu. Tego typu soki owocowe zawierają więcej składników odżywczych i błonnika.
Owocowe soki przecierowe otrzymuje się za pomocą rozdrobnienia całych lub obranych owoców, a następnie ich przetarcia. Bardzo często stanowią dodatek do dżemów, koktajli czy deserów.
Właściwości odżywcze soków owocowych
Naturalne soki owocowe są wytwarzane ze świeżych i dojrzałych owoców, stąd też ich wartość odżywcza jest bardzo zbliżona do owoców, z których zostały wykonane. Oprócz tego mają podobną lub niższą wartość kaloryczną na 100 g – najczęściej jest to 40 lub nieco więcej kcal.
W sokach owocowych cukry wynoszą średnio 10% ich masy. Według wskazań WHO soki owocowe mogą stanowić jedną z pięciu dziennych porcji warzyw i owoców. Warto też podkreślić, że nie mogą być wzbogacone o barwniki i substancje konserwujące. Soki owocowe są zdrowe, ponieważ stanowią naturalne źródło witamin, składników mineralnych, miko- i makroelementów oraz związków bioaktywnych.
Poza tym soki owocowe zawierają niezbędne substancje odżywcze, do jakich zaliczają się:
- prowitamina A – jest kluczowa dla prawidłowej kondycji skóry, wzroku oraz błon śluzowych. Oprócz tego ma pozytywny wpływ na układ immunologiczny, poprawiając odporność;
- witamina PP (niacyna) – pozytywnie wpływa na funkcje metaboliczne organizmu, dodatkowo wspomaga funkcjonowanie systemu nerwowego i błon śluzowych. Ma także korzystny wpływ na skórę;
- witamina C – ma nieoceniony wpływ na prawidłowe funkcjonowanie systemu immunologicznego zwłaszcza u osób, które uprawiają sport. Jest odpowiedzialna za wytwarzanie kolagenu, a także wspomaga pracę naczyń krwionośnych i rozkład białek;
- witamina E – chroni komórki przed uszkodzeniami za sprawą procesów utleniania. Dzięki temu spowalnia procesy starzenia oraz zapobiega rozwojowi miażdżycy;
- potas – wspomaga działanie sytemu nerwowego oraz reguluje ciśnienie krwi;
- błonnik – jest niezbędny do prawidłowego działania układu pokarmowego, pozytywnie wpływa na perystaltykę jelit, zapobiegając zaparciom;
- pektyna – wspomaga kontrolowanie glukozy we krwi, poza tym ma wpływ na utrzymanie odpowiedniego poziomu cholesterolu;
- kwas foliowy (foliany) – jest to komponent, który musi być dostarczany organizmowi wraz z pożywieniem. Niezastąpiony do prawidłowej syntezy aminokwasów i produkcji krwi składnik, który poza tym wspomaga właściwe funkcjonowanie systemu immunologicznego. Kwas foliowy jest też niezbędny w wieku rozwojowym, ponieważ wspomaga proces wzrostu i rozmnażanie komórek, jest polecany kobietom w ciąży, ponieważ wspomaga rozwój płodu.
Dzięki sokom owocowym dostarczysz organizmowi wielu niezbędnych składników odżywczych i mineralnych, a także wyżej wymienionych witamin. Jednak jakie właściwości zdrowotne mają soki owocowe z konkretnych owoców?
Soki owocowe – właściwości zdrowotne
Soki owocowe odznaczają się mnogością właściwości odżywczych i zdrowotnych. Na rynku dostępnych jest mnóstwo wersji smakowych, dlatego każdy bez problemu może znaleźć swój ulubiony. Z uwagi na swoje walory, soki owocowe są jednym z najpopularniejszych napojów na świecie i doskonałą alternatywą dla napitków z dodatkiem cukru. Najwięcej właściwości odżywczych i zdrowotnych mają owocowe soki naturalne, dlatego warto włączyć je do codziennej diety. Jakimi cechami odznaczają się poszczególne warianty soków owocowych?
Sok pomarańczowy jest źródłem potasu, korzystnie wpływającym na pracę serca. Zawiera także kwas foliowy, flawony oraz przeciwutleniacze. Z uwagi na dużą zawartość witaminy C, sok pomarańczowy jest skutecznym antyoksydantem, a nawet wykazuje właściwości przeciwnowotworowe, reguluje też poziom cholesterolu. Jest polecany osobom, które cierpią na choroby układu sercowo-naczyniowego.
Sok pomarańczowy jest też cennym źródłem błonnika, co sprawia, że wspomaga pracę jelit, a także hamuje nagły przypływ głodu – jest więc zalecany osobom kontrolującym swoją wagę. Poza tym jest ożywczy i energetyzujący. Sok pomarańczowy zawiera witaminy A, B, B1, B3, B6, B12, C i P, a także potas, wapń, magnez, żelazo, cynk, miedź, fosfor i selen. Obfituje tez w beta-karoten, flawonoidy i peptyny.
Polska jabłkiem stoi, a soki z jabłek są bardzo popularne wśród polskich konsumentów. Napoje te są nie tylko smaczne, ale także stanowią skarbnicę zdrowia: sok z jabłek uznawany jest za najlepsze źródło błonnika pokarmowego, dlatego doskonale wspomaga pracę jelit. Dodatkowo jest bogaty z różnego rodzaju fitozwiązki, zawierając kwas chlorogenowy i katechinę, beta-karoten, kwercetynę i florydzynę. Są one nieocenione w walce z rakiem i chorobami serca.
Sok z jabłek ma także działanie przeciwnowotworowe, wzmacnia też układ sercowo-naczyniowy. Napój ten wykazuje też pozytywny wpływ na pracę mózgu, zapobiegając jego chorobom. Sok z jabłek jest również energetyzujący i wzmacnia organizm. Zawiera witaminy A, B, C i E, wapń, bor, krzem, potas, fosfor i cynk, a także pektyny, kwas salicylowy i kweretynę.
Sok z winogron – w przeciwieństwie do dwóch poprzednich – ma mniejszą zawartość błonnika. Znany jest za to ze swoich właściwości antynowotworowych – badania wykazały, że jest skuteczny w walce z rakiem piersi, prostaty, okrężnicy, żołądka oraz białaczką. Sok winogronowy opóźnia procesy starzenia, a wyciąg z winogron jest nieoceniony w walce ze złym cholesterolem.
Owoce te zawierają także silne przeciwutleniacze oraz kwas kawowy, kaftarowy oraz kumarowy, zapobiegające chorobom wieńcowym i miażdżycy. Sok winogronowy pozytywnie wpływa też na pamięć, koncentrację oraz koordynację ruchową i równowagę. Doskonale oczyszcza organizm z toksyn i niweluje objawy kaca. Sok winogronowy zawiera witaminy A, B, PP, C i D, kwas foliowy, potas, cynk, chlor, magnez, jod i selen, enzymy, taniny i aminokwasy.
Sok gruszkowy jest bogaty w błonnik, zawiera więcej witaminy C i potasu niż sok pomarańczowy. Posiada mnóstwo przeciwutleniaczy, wzmacnia odporność i zapobiega cukrzycy. Wspomaga funkcjonowanie tarczycy, a także pozytywnie wpływa na drogi oddechowe – zawarty w gruszkach błonnik obniża ryzyko chorób płuc, katechina i kwercyna łagodzą kaszel z flegmą, poza tym jest polecany w profilaktyce przeciwnowotworowej płuc.
Błonnik zawarty w soku gruszkowym jest o wiele lepiej przyswajalny niż ten w owocu, dlatego jego picie wspomaga leczenie chorób układu pokarmowego, usprawniając trawienie. Sok gruszkowy jest bogaty w witaminy A, B6, C, K, kwas foliowy, potas, bor, jod, mangan, żelazo, wapń, beta-karoten, kwas pantotenowy i olejki eteryczne.
Sok bananowy jest przede wszystkim źródłem witaminy C, B6 oraz błonnika. Na rynku dostępne są też soki z zielonych bananów, które wspomagają profilaktykę raka okrężnicy i innych nowotworów – m.in. płuc, nerek czy odbytu. Właściwości zdrowotne soku bananowego wspomagają pracę serca, zapobiegają miażdżycy i wrzodom – zawarte w nich inhibitory proteazy niszczą takie bakterie, jak Helicobacter pylori. Poza tym dzięki zawartości enzymów ma właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne, które pozytywnie wpływają na odporność i obniżają cholesterol.
Sok bananowy jest doskonały dla osób uprawiających sport, ponieważ zapobiega skurczom mięśni oraz uzupełnia elektrolity. Zawiera witaminy A, B1, B6, B12, C, E i K, kwas foliowy, potas, magnez, cynk, selen, proteiny, skrobię, błonnik i probiotyki.
Sok z ananasa jest niezbędnikiem każdej osoby dbającej o figurę – zawarta w nim bromelina, czyli enzym trawienny, pomaga rozkładać białka i hamuje uczucie łaknienia. Ma też działanie przeciwzapalne, a nawet antynowotworowe – naukowcy z Cornell University udowodnili, że sok z ananasa hamuje powstawanie nitrozaminów (substancji rakotwórczych). Oprócz tego ma działanie przeciwzakrzepowe i przeciwzapalne, wzmacnia też serce i zapobiega powstaniu choroby wieńcowej.
Sok ananasowy łagodzi objawy reumatoidalnego zapalenia stawów, przyspiesza leczenie ran i poprawia przemianę materii. Zawiera witaminy A, C, E, K, B1, B2, B3, B5 i B6. Poza tym sok ananasowy to bogate źródło kwasu foliowego, wapnia, żelaza, magnezu, fosforu, potasu, manganu i selenu.
Podsumowanie
Soki owocowe są niezastąpionym źródłem witamin, minerałów i składników odżywczych, doskonale uzupełniając codzienną dietę zarówno dzieci, jak i dorosłych. Mimo że każdy z nich – w zależności od tego, z jakiego owocu lub owoców został wykonany – charakteryzuje się innymi zaletami, to każdy jest obfitym źródłem zdrowia i witalności, po które warto sięgać codziennie.
foto: stockadobe(George Dolgikh)
