Powierzchnia upraw ekologicznych w Unii Europejskiej do 2030 roku ma wzrosnąć do 25%. Tymczasem w Polsce wynosi ona obecnie mniej niż 4% i – jak donosi Fundacja Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej – od kilku lat maleje. Eksperci z organizacji przyjrzeli się założeniom Komisji Europejskiej. Czy Polska ma szansę, aby je spełnić?
Rolnictwo ekologiczne w Unii Europejskiej a sytuacja Polska
W 2021 roku rolnictwo ekologiczne w Unii Europejskiej obejmowało 15,9 mln hektarów gruntów rolnych, co stanowiło 9,9% całkowitej powierzchni użytków rolnych. Według danych Eurostatu w latach 2012-2021 r. udział użytków rolnych wykorzystywanych w rolnictwie ekologicznym wzrósł w UE o ponad 65% [Developments In Organic Farming, 2023].
Polska, obok Słowacji, zamiast wzrostu, odnotowała redukcję powierzchni upraw ekologicznych. Powierzchnia ta zmalała w naszym kraju o 16,2%. Na Słowacji natomiast powierzchnia upraw ekologicznych zmniejszyła o 1,1%. Wszystkie inne kraje UE odnotowały wzrosty.
UE wyznaczyła jasny cel
Rolnictwo przechodzi największe zmiany od wielu lat. Zgodnie z globalnymi trendami, coraz większą rolę zaczyna odgrywać rolnictwo ekologiczne, które ma stać się alternatywą dla rolnictwa konwencjonalnego.
Działaniom tym sprzyja Komisja Europejska, która w przyjętej w maju 2020 roku strategii "od pola do stołu", będącej elementem Europejskiego Zielonego Ładu, wyznaczyła cel - zwiększenie produkcji ekologicznej w UE do 25% powierzchni ogólnej upraw do końca 2030 roku. Zwiększenie produkcji żywności ekologicznej ma poprawić zrównoważony charakter żywności oraz ograniczyć stosowanie pestycydów i nawozów.
Rolnictwo ekologiczne w Polsce 2024
Obecnie w Polsce jedynie 3,74% powierzchni upraw przeznaczonych jest na rolnictwo ekologiczne - wynika z danych GUS [2021].
Ramowy Plan Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2021–2030 zakłada się, że do końca obecnego dziesięciolecia poziom powierzchni rolnictwa ekologicznego wyniesie co najmniej 7% powierzchni użytków rolnych. Ten ambitny plan zakłada więc rolnictwo ekologiczne w naszym kraju na terenie ponad miliona hektarów.
W 2021 roku rolnictwo ekologiczne w Polsce zajmowało obszar 509 291 hektarów. W tym samym roku w naszym kraju znajdowało się 18 575 gospodarstw ekologicznych i 1022 przetwórni ekologicznych [NielsenIQ, Żywność ekologiczna w Polsce, raport 2021].
Względem 2013 roku to jednak o ponad 1/4 mniej gospodarstw ekologicznych - według danych GUS, dziesięć lat temu było ich w Polsce przeszło 26 tysięcy [Rolnictwo w 2021 r., 2022 r.]. Z raportu NielsenIQ wynika ponadto, że szacowana wartość rynku wyniosła w 2021 roku 1,36 mld zł, co stanowiło 0,5% wartości całego rynku spożywczego w naszym kraju.
Czy Polska spełni cele UE dotyczące rolnictwa ekologicznego?
Z obliczeń ekspertów Fundacji Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej wynika, że rocznie w naszym kraju powinno przybywać prawie 55 tysięcy hektarów upraw ekologicznych. Tymczasem łączna powierzchnia ekologicznych użytków rolnych wzrosła w 2022 roku jedynie o niecałe 5,2 tys. hektarów [Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Powierzchnia ekologicznych użytków rolnych w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2022 r.].
"Żeby zrealizować cel, konieczne byłoby zwiększenie tempa rozwoju powierzchni upraw pod rolnictwo ekologiczne aż dziesięciokrotnie. Przy utrzymaniu obecnego tempa w kolejnych latach nie ma żadnych szans na zrealizowanie założonego celu miliona hektarów upraw ekologicznych w 2030 roku" - zauważają autorzy obliczeń.
Realizacja założeń dla całej Unii Europejskiej stoi pod znakiem zapytania, gdyż pod koniec 2023 roku ukazał się raport Europejskiej Agencji Środowiskowej, z którego wynika, że osiągnięcie prognoz na poziomie 25% gruntów rolnych pod uprawy ekologiczne do końca dekady nie jest możliwe do zrealizowania. Agencja wskazuje na niewystarczające wsparcie polityczne do osiągnięcia przyjętego celu. Tak więc wzrost powierzchni upraw ekologicznych jest możliwy, ale nie w tempie, który został europejskim rolnikom narzucony odgórnie przez Komisję Europejską.
Wydatki Polaków na żywność ekologiczną
Krzysztof Podhajski, prezes Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej zauważa duże wyzwania stojące zarówno przed producentami żywności ekologicznej, jak i instytucjami państwowymi. Ich celem miałoby być przekonanie Polaków do zakupu żywności produkowanej w zrównoważony sposób.
Według danych NielsenIQ, w 2021 roku statystyczny Polak wydał na żywność ekologiczną jedyne 36 zł (8 euro), przy czym średnia unijna wyniosła 76 euro [Żywność ekologiczna w Polsce, raport 2021. To właśnie w tym obszarze Podhajski upatruje najbardziej niepokojącego aspektu. "Ograniczenie dostępności, kwestie finansowe, a także brak dostatecznej edukacji na temat korzyści zdrowotnych i ekologicznych żywności ekologicznej mogą przyczyniać się do tak niskiego poziomu wydatków" - dodaje.
foto: stockadobe(Dusan Kostic)
Źródła danych: Eurostat, Developments In Organic Farming, 2023; Dane GUS, 2021; NielsenIQ, Żywność ekologiczna w Polsce, raport 2021; GUS, Rolnictwo w 2021 r., 2022; Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Powierzchnia ekologicznych użytków rolnych w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2022 r.; Dane Eurostat, 2021
