Podrabiany alkohol, papierosy czy elektronika? Szacuje się, że straty rynku wynoszą 943 mln euro. Okazuje się, że ochrona celna towarów może znacznie ograniczyć handel podróbkami. Na ten moment straty producentów z tytułu wprowadzenia na rynek fałszywych produktów szacowane są na 943 mln euro. A podsumowując dane dotyczące zatrzymań zarówno na granicy, jak i na rynku wewnętrznym, wspomniane straty mogą wynosić nawet ponad 2 mld euro.
W listopadzie 2023 r. ukazał się raport EUIPO i Komisji Europejskiej, który pokazuje jak wygląda egzekwowanie praw własności intelektualnej w Unii Europejskiej w 2022 roku [1]. Dokument, o którym mowa, zawiera dane dotyczące egzekwowania działania ochrony celnej przez organy państw Unii Europejskiej, w tym Polski.
Nielegalny handel kwitnie
Mogłoby się wydawać, że liczne przepisy i grożące za tego typu przestępstwa kary zniechęcą do nieuczciwych działań polegających na podrabianiu produktów. Okazuje się inaczej. Nie dość, że jest to wielomilionowa strefa to w dalszym ciągu wielu fałszerzy czuje się bezkarnymi.
Statystyki pokazują, że handel podrobionymi towarami nie odszedł do lamusa, a wręcz ma się całkiem dobrze. Liczba towarów zatrzymanych na granicy zmniejszyła się wprawdzie w porównaniu do wcześniejszego badanego roku, wzrosła jednak stosunkowa wartość tych produktów – która obecnie szacowana jest na około 943 mln euro.
Już nie tylko odzież…
Z podróbkami kojarzone są głównie ubrania. Handel towarami z fałszywym logo od lat spędza sen z powiek producentom, którzy często wobec takich praktyk są bezradni. Nie tylko ze względu na ciche przyzwolenie wielu organów, ale też na bardzo głęboko sięgającą strukturę oszustwa.
Problem dotyka wiele segmentów gospodarki, jednak można zauważyć na nim określone tendencje. Najbardziej „popularnymi” podrobionymi towarami, które zatrzymywane są przez wprowadzeniem na rynek Wspólnoty europejskiej są - w dalszym ciągu, ponieważ ta tendencja utrzymuje się w kolejnym roku – artykuły odzieżowe i obuwnicze oraz akcesoria, np. do smartfonów. Zauważalnie wzrósł jednak udział towarów branży elektronicznej oraz dóbr określanych jako luksusowe – w tym również papierosów czy alkoholi
Jak dodaje ekspert z Patpol Legal Piróg i Wspólnicy – zjawisko to w Unii Europejskiej nie maleje i stanowi problem dla wielu przedsiębiorców. Zauważalny jest on również przez unijne instytucje, które podejmują środki mające zwiększyć bezpieczeństwo podmiotów działających na rynku. Mecenas Lewandowski podkreśla jednak, że rozszerza to katalog narzędzi możliwej ochrony praw – zarówno na podstawie np. przepisów krajowego prawa własności przemysłowej, jak i dodatkowym możliwościom, jakie daje ochrona celna.
Ochrona celna? Przedsiębiorcy mają asa w rękawie
Jak się okazuje, podstawą jest ochrona celna. Jeśli produkt jest sprowadzany z zagranicy, to pierwszym miejscem, w którym można dokonać kontroli – jest granica. To celnicy zatrzymują towary, gdy istnieje podejrzenie, że są one podrobione. Przedsiębiorca musi jednak złożyć odpowiednie dokumenty.
Towary zatrzymywane są przez celników, najczęściej w związku z ich podejrzeniem dotyczącym naruszenia praw ze znaków towarowych, czyli pisząc wprost, ich podrobieniem. Aby ułatwić działania służb celnych, a tym samym lepiej chronić swoje interesy przedsiębiorca może wystąpić z wnioskiem o ochronę celną, czyli ochronę swojego prawa własności intelektualnej – a więc prawa autorskiego, z patentu czy ze znaku towarowego.
Wniosek przeciwko podróbkom
Składając taki wniosek przedsiębiorca może zostać objęty działaniem ochrony celnej. Co z kolei pozwala m.in. na podjęcie szybkiej procedury skutkującej zniszczeniem towarów lub skorzystaniem ze środków ochrony prawnej. Eliminacja sfałszowanych produktów na tym etapie jest ochroną nie tylko wizerunku posiadacza oryginalnych wyrobów, ale też zabezpieczeniem jego finansów.
Ponadto, jak podkreśla mecenas Lewandowski, posiadacz wspomnianej ochrony nie tylko ułatwia pracę służbom celnych, ale także zyskuje możliwość uzyskania informacji dotyczących np. pochodzenia towarów, a także ich odbiorcy – podmiotowi, który zamierzał je sprzedawać czy używać na terytorium UE.
Wniosek o ochronę celną należy złożyć do centrum własności intelektualnej organów celnych właściwych dla danego państwa członkowskiego, który następnie umieszcza go w systemie. W Polsce odbywa się to za pośrednictwem Izby Administracji Skarbowej w Warszawie. Zawiera on szereg pozycji formalnych, których uzupełnienie jest wymagane. Są to m.in. rodzaj chronionego prawa czy dane dotyczące wnioskodawcy np. numer EORI identyfikujący podmiot w celu jego weryfikacji w procesie importu i eksportu towarów na/z rynku unijnego – oraz fakultatywnych – przedstawiających np. cechy charakterystyczne towarów czy szczegółowe informacje dotyczące dystrybutorów.
Precyzja sojusznikiem bezpieczeństwa
To, co zawrzemy w naszym wniosku, procentuje w razie podejrzenia oszustwa. Warto zatem szczegółowo go wypełnić i wskazać elementy charakterystyczne naszych wyrobów. Producent może nie tylko w szczegółowy sposób opisach charakterystyczne dla swoich produktów cechy, jak np. wygląd logo czy kształt opakowania. Może też pomóc organom podpowiadając – w jaki sposób rozpoznać produkt podrabiany – gdzie najczęściej zauważane są różnice w porównaniu do towaru oryginalnego.
Adwokat Piotr Lewandowski zaznacza, że ułatwia to organom celnym podjęcie decyzji dotyczącej rozpoczęcia procedury związanej z powstrzymaniem dalszego zwolnienia towarów lub ich zatrzymaniem, a posiadaczom ochrony celnej daje możliwość oceny czy doszło do naruszenia ich praw.
Im precyzyjniej właściciel praw określi ich treść i zakres oraz odniesie posiadane prawa do np. cech charakterystycznych produkowanych towarów, tym sprawniejsze mogą być działania podejmowane przez organy celne w celu powstrzymywania towarów przed wejściem na rynek Wspólnoty.
Należy pamiętać, że określeniu podlega nie tylko zakres przedmiotowy ochrony celnej a również terytorialny. We wniosku o podjęcie jej działania wskazujemy bowiem także obszar działania ochrony celnej (może to być jeden kraj, kilka lub terytorium całej UE).
Na podstawie wniosku wydawana jest decyzja o podjęciu działania ochrony celnej. Wydawana jest ona na maksymalnie 12 m-cy. Po tym okresie należy złożyć wniosek o jej ewentualne przedłużenie. Oczywiście, w trakcie trwania działania ochrony uprawniony z decyzji ma możliwość wprowadzania w niej zmian – tak więc objęcia działaniem ochrony innych (nowych praw) czy dodania nowych materiałów wzmacniających skuteczność.
Walcz o swoje!
Ochrona celna niewątpliwie stanowi ważny element ochrony praw własności intelektualnej, których naruszania stanowią poważny problem gospodarczy. Świadomość dostępnych narzędzi i umiejętne z nich korzystanie to dodatkowy oręż w walce z nieuczciwymi podmiotami.
Obecnie wnioski i inne pisma dotyczące działania ochrony celnej składane są w formie papierowej do centrum własności intelektualnej właściwego dla danego kraju, ewentualnie przesyłane w formie skanu, by organy miały możliwość wcześniejszego zapoznania się z ich treścią. Jednak system składania wniosków już w najbliższej przyszłości przejdzie znaczące zmiany. Są one przygotowywane przez Komisję Europejską oraz Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej już od dłuższego czasu. Ma on zapewnić przedsiębiorcom większe możliwości dokonywania zmian w decyzji oraz modyfikacji zawartych w niej informacji poprzez elektroniczny dostęp do systemu, co wydaje się być krokiem w dobrą stronę.
foto główne: Podlaska KAS
[1] https://www.euipo.europa.eu/en/publications/eu-enforcement-of-iprs-results-at-the-eu-border-and-in-the-eu-internal-market-2022-november-2023
