Oznaczenia żywności – wymagania dotyczące znakowania żywności

Znakowanie żywności ma na celu ochronę konsumentów i zapewnienie im dostępu do informacji potrzebnych do dokonania świadomego wyboru produktów spożywczych. Dzięki temu klienci mogą wybierać produkty, które odpowiadają ich potrzebom żywieniowym, a także unikać produktów, które mogą być szkodliwe dla ich zdrowia lub alergiczne.

Wymagania prawne dotyczące oznaczeń żywności

Oznaczenia na opakowaniach żywności są regulowane przez określone przepisy – zarówno krajowe, jak i europejskie. Podstawowe wymagania znakowania żywności dostępnej w całej Unii Europejskiej, w tym także w Polsce określa m.in. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1169/2011.

W Polsce obowiązują jednak również przepisy krajowe. Zasady dot. znakowania żywności znajdziemy w trzech dokumentach rządowych: ustawie o bezpieczeństwu żywności i żywienia z 25 sierpnia 2006 roku, ustawie o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych z 21 grudnia 2000 roku oraz rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych z 23 grudnia 2014 roku.

Przepisy regulują kwestie związane z obowiązkowym znakowaniem żywności. Istnieje jednak także możliwość oznaczenia żywności informacjami, które obligatoryjnie nie muszą znajdować się na opakowaniach tych towarów – mówimy wtedy o dobrowolnym znakowaniu żywności, o którym decydują samodzielnie producenci. 

Obowiązkowe znakowanie żywności

Obowiązkowe znakowanie żywności to minimalne wymagania dotyczące tego, które informacje obligatoryjnie muszą znaleźć się na produktach spożywczych. Wśród zestawu obowiązkowych oznaczeń żywności regulowanych przez rozporządzenie KE nr 1169 znajdziemy m.in. takie informacje jak nazwa produktu, wykaz składników czy termin przydatności do spożycia. Każdy producent, który wprowadza towary spożywcze na teren UE musi zadbać o to, by na opakowaniu lub etykiecie produktu pojawiły się oznaczenia uznane za obowiązkowe.

Zgodnie z rozporządzeniem 1169/2011, informacje te muszą być "łatwo dostępne", czyli znajdować się w widocznym miejscu, w taki sposób, aby były dobrze widoczne i czytelne.

Dodatkowo kwestię obowiązkowego znakowania żywności reguluje także prawo krajowe. Zgodnie z ustawą z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, produkty wprowadzane na rynek polski muszą posiadać oznaczenie w języku polskim. Co więcej, ustawa podkreśla, że oznakowanie środka spożywczego pod żadnym pozorem nie może wprowadzać konsumenta w błąd.

Dobrowolne oznaczenia żywności

Poza obowiązkowymi znaczeniami żywności, producenci mogą przekazać na opakowaniu produktu także oznaczenia określane mianem dobrowolnych. Dobrowolne oznaczenia żywności to informacje, które producenci lub dystrybutorzy mogą umieszczać na etykietach lub opakowaniach, aby przekazać dodatkowe informacje konsumentom lub wyróżnić swój produkt na rynku.

Dobrowolne oznakowanie może dotyczyć np. sposobu produkcji, pochodzeniu surowców, certyfikatach jakości, a także prezentować logotyp lub hasła promocyjne.

Ważne jest jednak, aby informacje umieszczane na etykietach lub opakowaniach żywności były zgodne z prawdą i nie wprowadzały konsumentów w błąd. W przypadku dobrowolnego oznakowania żywności producenci ponoszą większą odpowiedzialność za zamieszczane informacje i mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za wprowadzenie w błąd konsumentów lub naruszenie innych przepisów prawa dotyczących oznakowania żywności.

Znakowanie żywności – zasady znakowania produktów spożywczych

Zasady znakowania produktów spożywczych określa m.in. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1169/2011. Zgodnie z nim obowiązkowe jest podanie następujących danych na temat produktu spożywczego:

• nazwa żywności,
• wykaz składników,
• wszelkie składniki lub substancje pomocnicze powodujące alergie lub reakcje nietolerancji, które były użyte przy wytworzeniu lub przygotowaniu produktu i są nadal obecne w produkcie gotowym,
• ilość określonych składników lub kategorii składników,
• ilość netto żywności,
• data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia,
• wszelkie specjalne warunki przechowywania lub warunki użycia,
• nazwa i adres podmiotu, który wprowadza na rynek dany produkt lub (jeżeli podmiot nie prowadzi działalność w UE) importer danego towaru,
• kraj lub miejsce pochodzenia,
• instrukcja użycia (w przypadku, gdy bez jej wskazania, użycie produktu byłoby utrudnione),
• rzeczywista zawartość objętościowa alkoholu (w przypadku napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2% objętościowo),
• informacja o wartości odżywczej (w skład które wchodzi wartość energetyczna, ilość tłuszczu, kwasów tłuszczowym nasyconych, węglowodanów, cukrów, białka oraz soli).

Ponadto produkty spożywcze wprowadzane do obrotu na terenie Polski muszą być oznakowane w języku polskim – co nakazuje krajowy ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 roku o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Poza znakowaniu w języku polskim, na opakowaniu mogą również znajdować się oznaczenia w innych językach.

Dlaczego znakowanie żywności jest ważne?

Znakowanie żywności jest ważne z przynajmniej kilku powodów. Z jednej strony umożliwia konsumentom podejmowanie świadomych wyborów zakupowych. Dzięki jednolitym zasadom oznakowania żywności mogą oni porównywać produkty pod względem składu czy wartości odżywczych.

Kolejnym ważnym argumentem jest zapewnienie bezpieczeństwa żywności. Dzięki oznaczeniom na produktach, klienci mogą zidentyfikować artykuły spożywcze, które potencjalnie mogą im zaszkodzić – wywołując reakcję alergiczną lub powodując zatrucie spowodowane przeterminowaniem produktu.

Znakowanie żywności jest także ważne z perspektywy samego rynku. Pobudza konkurencyjność producentów żywności, którzy chcą wyróżnić się oferując konsumentom innowacyjne produkty lepsze dla zdrowia i spełniające wymagania klientow.

Znakowanie na opakowaniach – co oznaczają?

Oznaczenia na produktach spożywczych zawierają różne informacje, które mają pomóc konsumentom w podjęciu decyzji o zakupie i jego spożyciu. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów oznaczeń i ich znaczenia:

• Data minimalnej trwałości – oznacza datę, do której produkt zachowuje swoje właściwości, smak i jakość. Po tej dacie produkt może stracić swoje właściwości, ale w większości przypadków jest nadal bezpieczny do spożycia.
• Termin przydatności do spożycia – oznacza datę, do której produkt jest bezpieczny do spożycia. Po upływie terminu przydatności do spożycia produkt może stać się niebezpieczny dla zdrowia, dlatego powinien być wyrzucony.
• Składniki – oznaczają substancje, które zostały użyte do produkcji danego produktu. Są one wymienione w kolejności malejącej ilości, czyli składnik, którego jest najwięcej, jest wymieniony jako pierwszy.
• Wartość odżywcza – oznacza ilość kalorii, białka, tłuszczu, węglowodanów oraz innych składników odżywczych w danym produkcie.
• Informacje o alergenach – oznaczają substancje lub produkty, które mogą powodować alergie lub reakcje nietolerancji. Są one wymienione na etykiecie w celu ostrzeżenia konsumentów, którzy mogą mieć na nie uczulenie.
• Informacje dotyczące producenta i dystrybutora – oznaczają nazwę lub firmę i adres podmiotu, który wprowadza produkt do obrotu, co pozwala konsumentom na łatwiejszy kontakt z producentem lub dystrybutorem w przypadku jakichkolwiek pytań lub problemów z produktem.

Oznaczenia zdrowej żywności

W Polsce obowiązują różne oznaczenia i certyfikaty, które mają informować konsumentów o jakości i zdrowotnych właściwościach żywnościach.

Jednym z najbardziej znanych oznaczeń jest logo rolnictwa ekologicznego określane mianem "Ekoliścia". To znak obowiązujący na terenie całej Unii Europejskiej. Ikona składa się z białych gwiazdek ułożonych w kształt liścia na zielonym tle. Produkt oznaczony ekoliściem spełnia wymogi produkcji ekologicznej. Obok logotypu rolnictwa ekologicznego zawsze znajduje się także oznaczenie jednostki certyfikującej oraz informacja dotycząca pochodzenia składników.

Podmiot starający się o możliwość korzystania z tego oznaczenia musi przejść cały proces certyfikacji, który polega na ocenie m.in. procesu produkcyjnego, przechowywania towaru, transportu czy przetwarzania.

Podsumowanie

Znakowanie żywności jest kluczowe dla konsumentów, producentów i całego rynku żywnościowego. Daje konsumentom możliwość dokonywania świadomych wyborów, zapewnia bezpieczeństwo żywnościowe i pobudza do innowacji, co z kolei prowadzi do lepszej oferty produktów i lepszych wyników finansowych dla firm.

Foto: StockAdobe(lado2016)