Robaki do jedzenia pojawią się w żywności? Co nowego wnosi decyzja UE?

Już wtedy informowaliśmy o tym, że decyzja ta sprawi, że suszone świerszcze – a właściwie mąka białkowa, która powstaje z tych jadalnych owadów – będzie mogła stanowić dodatek do różnych produktów spożywczych. Rozporządzenie UE dotyczyło jednak wyłącznie jednej firmy.

Właśnie moc prawną zyskało nowe rozporządzenie UE. 20 stycznia 2025 roku Komisja Europejska wydała bowiem dokument wykonawczy, który zezwala na dodawanie proszku z larw mącznika młynarka, znanych jako Tenebrio molitor, do żywności dla niemowląt, dzieci i osób dorosłych.

Robaki jadalne dodawane do jedzenia w Polsce

Decyzje UE często są odpowiedzią na wnioski przedsiębiorców, którzy zajmują się produkcją lub przetwarzaniem danego dodatku do żywności. Ta z 2023 roku była na przykład reakcją na wniosek firmy Cricket One, która specjalizuje się w produkcji żywności na bazie owadów. Cricket One powstał w 2017 roku w Wietnamie, gdzie odbywa się główna produkcja firmy. 

Wniosek ten dotyczył jednego z produktów, które Cricket One posiada w swojej ofercie, czyli częściowo odtłuszczonego proszku z Acheta domesticus (świerszcza domowego). Co za tym idzie, zezwolenie na wprowadzenie świerszczy domowych jako dodatku do żywności zostało przyznane tylko tej firmie. Jak czytamy w rozporządzeniu, wyłącznie przedsiębiorstwo Cricket One jest upoważnione do wprowadzania na rynek Unii tej nowej żywności. 

Nie inaczej jest w przypadku decyzji Komisji Europejskiej ze stycznia 2025 roku. Rozporządzenie jest odpowiedzią na wniosek z 2019 roku, który złożyła firma NutriEarth. Prosi w nim ona o "zezwolenie na wprowadzenie na rynek w Unii proszku z całych larw Tenebrio molitor (mącznik młynarek) poddanego działaniom promieniowania UV jako nowej żywności" – czytamy w rozporządzeniu. Zgoda wchodzi w życie od 10 lutego 2025 roku i obowiązuje przez pięć lat.

Co za tym idzie, produkty z dodatkiem mączki ze świerszczy domowych, a także proszku z larw mącznika młynarka mogą pojawić się w produktach spożywczych w całej Unii Europejskiej, w tym także w Polsce.

W jakich produktach są robaki?

Zgodnie z decyzją UE, mąka ze świerszcza domowego może być stosowana jako dodatek w wielu produktach spożywczych, w tym w:

• wieloziarnistym chlebie i bułkach,
• krakersach i paluszkach chlebowych,
• batonach zbożowych,
• suchych premiksach do wypieków,
• herbatnikach,
• suchych nadziewanych i nienadziewanych produktach na bazie makaronu,
• sosach,
• przetworzonych produktach ziemniaczanych,
• daniach na bazie roślin strączkowych i warzyw,
• pizzy,
• produktach na bazie makaronu,
• serwatce w proszku,
• analogach mięsa,
• zupach i koncentratach zup lub w zupach w proszku,
• przekąskach na bazie mąki kukurydzianej,
• napojach piwopodobnych,
• czekoladowych wyrobach cukierniczych,
• orzechach i nasionach oleistych,
• przekąskach innych niż chipsy,
• przetworach mięsnych, przeznaczonych dla ogółu populacji.

Zgodnie z rozporządzeniem UE częściowo odtłuszczana mączka ze świerszczy domowych może stanowić najwyżej 5% masy końcowej produktu. Na opakowaniu każdego produktu, do którego zostaną dodane jadalne świerszcze domowe znajdziemy w składzie pozycję "częściowo odtłuszczony proszek z Acheta domesticus (świerszcza domowego)".

Z kolei rozporządzenie z 2025 roku zezwala na wykorzystanie proszku uzyskanego z całych larw mącznika młynarka w takich produktach spożywczych jak:

• chleb i bułki
• ciastka i ciasta
• produkty na bazie makaronu
• przetworzone produkty z ziemniaków
• ser i produkty z sera
• musy owoce i warzywne

Jak sprawdzić czy w produkcie są robaki?

UE nakazuje odpowiednie oznaczanie produktów, w których znajdują się jadalne robaki. Informację na ten temat znajdziemy przede wszystkim w składzie produktu. Jedzenie robaków nie jest zwyczajem szczególnie popularnym w Polsce, co za tym idzie – nazewnictwo jadalnych robaków także często pozostaje dla wielu konsumentów tajemnicze.

Jak rozpoznać produkt spożywczy z jadalnymi robakami w składzie? Warto zacząć od sprawdzenia składu. O obecności robaków w produkcie świadczyć będą takie pozycje jak np.:

• Tenebrio molitor, czyli mącznik młynarek,
• Acheta domesticus, czyli świerszcz domowy,
• Alphitobius diaperinus, czyli pleśniakowiec lśniący.

To jednak nie jedyny sposób, bo robaki bywają często podstawowym składnikiem zawartych w żywności konserwantów. 

W jakich produktach są robaki?

W przypadku konserwantów, które są tworzone przy użyciu ciał lub wydzieliny robaków, nie znajdziemy informacji o tym, że w żywności są robaki. Jedynym sposobem jest zwrócenie uwagi na skład żywności. Co więcej, są one wykorzystywane w ten sposób od dawna. W których produktach są robaki? 

Konserwanty w składach produktów rozpoczynają się na literę "E". Warto jednak pamiętać, że nie każdy z nich powstaje przy użyciu robaków. Zatem jak rozpoznać, w których produktach są robaki? Wystarczy krótka ściągawka, aby ustalić, czy w naszym produkcie są robaki lub konserwanty zawierające owady. 

Wśród takich konserwantów znajduje się m.in. szelak, który oznaczamy jako E904. Ten konserwant często jest wykorzystywany do produkcji słodyczy, a także nabłyszczania warzyw i owoców. Produkuje się go z pluskwiaków, które żyją na drzewach. 

Innym konserwantem, który wykorzystuje się głównie jako barwnik jest oznaczany jako E121. Powstaje on z czerwców kaktusowych, czyli malutkich pluskwiaków, z których pozyskuje się czerwony barwnik.

Suszone świerszcze w Polsce i UE

Jedzenie robaków nie jest nowością w krajach europejskich. UE już lata temu przygotowała ramy prawne, które pozwalały wprowadzić na rynek spożywczy suszone świerszcze – wtedy miało to miejsce na wniosek firmy Fair Insects B.V. i dotyczyło wprowadzenie na rynek Unii Europejskiej mrożonych, suszonych i sproszkowanych postaci Acheta domesticus, czyli świerszcza domowego. Zgoda ta dotyczyła wyłącznie firmy Fair Insects B.V. i tyczyła się wykorzystywania suszonych świerszczy jako przekąski i składnika żywności.

Natomiast w 2021 roku UE wydała rozporządzenie, na mocy którego zezwoliła firmie SAS EAP na wprowadzenie na unijny rynek suszonych larw mącznika młynarka Tenebrio molitor. Obecnie znajdziemy te jadalne robaki w wielu sklepach.

5 stycznia 2023 roku UE wydała także rozporządzenie, w który zezwala na wprowadzenie na rynek larw Alphitobius diaperinus (pleśniakowca lśniącego) w postaci mrożonej, pasty, suszonej i sproszkowanej. W 2025 roku do spisu dołączył proszek z larw mącznika młynarka.

Gdzie kupić owady do jedzenia?

Suszone robaki, takie jak mącznik młynarek, już od około dwóch lat można kupić na terenie UE, w tym także w Polsce. To larwy do jedzenia, które są dostępne m.in. w sprzedaży wielu sklepów internetowych. 

Ten owad do jedzenia występuje w postaci wysuszonych larw. Cena za 100 g waha się w granicach kilkudziesięciu złotych. W sklepach online znajdziemy także szczególne wyroby z tym robakiem do jedzenia. A mowa m.in. o... lizakach. Chcąc kupić lizaka z jadalnym robakiem w środku, musimy liczyć się z wydatkiem rzędu kilkunastu złotych.  

Gdzie kupić świerszcze do jedzenia?

Sklepy z owadami do jedzenia oferują także wiele przetworzonych produktów, które w składzie posiadają jadalne robaki. W ich ofercie znajdziemy np. pastę warzywną z dodatkiem świerszczy. Poza tym coraz częściej w sklepach online zamówimy takie produkty jak chrupiące świerszcze czy też przekąski, których opakowania przypominają chipsy z solą czy chilli – jednak zamiast ziemniaków głównym składnikiem są w nich jadalne robaki.

Podsumowanie - robaki w jedzeniu

Robaki w jedzeniu wywołały w ostatnim czasie wiele dyskusji. Jak się jednak okazuje, temat ten nie jest zupełnie niczym nowym. Suszone świerszcze czy larwy mącznika młynarka możemy znaleźć w kolejnych sklepach. Robaki w produktach spożywczych, na których wprowadzenie zezwoliła UE, są bezpieczne dla zdrowia. Choć robaki w żywności w Polsce nadal pozostają przede wszystkim ciekawostką, to w wielu miejscach na świecie stanowią popularną przekąskę.

Foto: StockAdobe(David Pereiras)