Kaucja za butelki zacznie obowiązywać w Polsce. Zapowiadany przez resort klimatu projekt systemu kaucyjnego zakłada, że sklepy spożywcze powyżej 200 mkw. powierzchni będą obarczone obowiązkiem przyjmowania puszek, a także plastikowych i szklanych butelek. Jak system kaucyjny sprawdza się w innych krajach? Co oznacza dla właścicieli sklepów w Polsce?
Kwestię wprowadzenia systemu kaucyjnego skomentował Konrad Robak, Country & Business Development Manager w TOMRA Collection Polska. Jego zdaniem będzie on nie tylko jednym z narzędzi chroniących środowisko, ale także elementem budowy bezpieczeństwa surowcowego Polski. Jak informuje, system kaucyjny przyniesie nam ok. 610 tys. ton własnych surowców do ponownego przetworzenia lub sprzedaży, co jest niezwykle ważne w obecnych niepewnych warunkach na rynku.
System kaucyjny w Polsce
Polski system kaucyjny, który projektuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska, będzie stosował model "return-to-retail". Jak wyjaśnia ekspert, oznacza to, że "sklepy sprzedające napoje staną się prawnie odpowiedzialne za przyjęcie zużytych pojemników po napojach do recyklingu. Dzięki tej metodzie, na najlepiej zorganizowanych rynkach osiąga się niemal 100% wskaźnik zwrotu".
W większości krajów przyjęte jest, że operator, czyli podmiot odpowiadający za funkcjonowanie systemu, płaci sklepom opłatę manipulacyjną za każdy odebrany pojemnik, aby te mogły odzyskać wszelkie koszty inwestycyjne i operacyjne.
Na opłaty manipulacyjne, które muszą pokryć bezpośrednie koszty związane ze zbiórką pustych opakowań po napojach, składają się m.in. zakup i eksploatacja maszyn, wydzielenie odpowiedniej przestrzeni w sklepie, koszty energii elektrycznej i podłączenia do sieci czy transport i logistyka. Jak dodaje Konrad Robak, "kwoty tych opłat wahają się od 0,01 do 0,35 euro za pojedyncze opakowanie".
System kaucyjny. Obciążenie czy szansa dla sklepów?
Jedną z kluczowych korzyści, którą wymienia ekspert z TOMRA Collecttion, może być dla sklepu fakt, że konsumenci, którzy oddadzą opakowania po napojach w danej placówce, najprawdopodobniej wykorzystają zwróconą kwotę kaucji w ramach zakupów w tym właśnie sklepie.
Dane z innych krajów, w których funkcjonuje system pokazują, że może on zwiększyć liczbę wizyt klienta w sklepie. Okazuje się, że 93% szwedzkich użytkowników systemu kaucyjnego robiło zakupy przy okazji zwrotu pustych opakowań, a 44% zrobiło wtedy pełne zakupy tygodniowe. Badania, które przeprowadzaliśmy, wskazały cztery kraje, w których kupujący i zwracający opakowania po napojach wydali na zakupy więcej pieniędzy niż ci, którzy nie zwracali opakowań. Polacy chcą brać w tym udział, co dowodzą niedawno przeprowadzone badania – ponad 90% z nas jest gotowych do zwracania opakowań napojowych objętych kaucją.
Ważną kwestią dla sklepów jest również zwolnienie kwoty kaucji z podatku VAT – dodaje Robak. "Bez tego sklepy miałyby problemy z rozliczaniem podatku – w przypadku nieodebrania kaucji musiałyby go zwracać" – wyjaśnia.
Manualna czy automatyczna zbiórka opakowań?
Według najnowszych założeń projektu systemu kaucyjnego, które resort przedstawił w październiku 2022 roku, obligatoryjny obowiązek zbierania opakowań zostanie nałożony na placówki handlowe o powierzchni przekraczającej 200 mkw. Będą one mogły jednak zdecydować, czy zbiórka opakowań ma odbywać się w sposób manualny czy automatyczny.
Od indywidualnych możliwości sklepu – finansowych czy powierzchniowych – zależy, na który z nich zdecyduje się właściciel placówki. Sklepy na wsiach i w mniejszych miejscowościach, które odwiedza mniejsza liczba klientów, nie potrzebują stawiania recyklomatu. W tym wypadku wystarczy manualna zbiórka, a wszystkie koszty, jakie poniesie właściciel, to zakup i umieszczenie worka lub pojemnika na opakowania. Zostają natomiast korzyści związane z opłatami manipulacyjnymi. Z kolei w sklepach, które będą musiały przyjąć większe ilości opakowań, mogą okazać się pomocne recyklomaty. Urządzenia liczą i analizują pojemniki, odrzucają niekwalifikujące się przedmioty i wypłacają kaucję. Dzięki nim, pracownicy sklepu nie będą musieli poświęcać czasu na przyjmowanie opakowań. Jedna z mniejszych maszyn zajmuje 0,62 metra kwadratowego, więc znalezienie dla niej miejsca w sklepie nie będzie dużym wyzwaniem.
System kaucyjny za granicą
W większości europejskich krajów z systemem kaucyjnym funkcjonuje model zbiórki w sklepach. "Przykładowo w Norwegii do systemu włączone są wszystkie sklepy, a to dało operatorowi możliwość opracowania i wdrożenia ciekawych rozwiązań sprzyjających każdej wielkości sklepu. Te mniejsze mogą skorzystać z odbiorów >na żądanie<, a nie według ustalonego grafiku" – mówi Konrad Robak.
Jak dodaje, w krajach bałtyckich zdecydowano się natomiast na dwa limity powierzchni. "Na terenach miejskich, objęte obowiązkiem zbiórki będą jedynie sklepy powyżej 300 mkw. Na wsi i w małych miejscowościach, taki obowiązek mają sklepy już o powierzchni 60 mkw. W ten sposób zaprojektowano system zbiórki dopasowany do różnych możliwości placówek, zapewniając jednocześnie komfort i odpowiednią dostępność" – wyjaśnia.
Na Litwie, mimo, że punktów zbiórki manualnej jest dwa razy więcej niż z ze zbiórką automatyczną, to właśnie recyklomaty zbierają aż 89% opakowań napojowych. To też pokazuje jakie są preferencje konsumentów co do formy zwrotu pojemników. Innym przykładem jest Łotwa, gdzie pojawiły się specjalne pojemniki na kółkach, w których sklep może przechowywać zarówno worki z opakowaniami jednorazowymi, jak i skrzynki z butelką szklaną zwrotną. Operator odbierając opakowania wymienia pełny pojemnik na pusty.
Przykłady z innych krajów europejskich mogą stanowić inspirację dla polskiego rynku, a sprawdzone rozwiązania można dopasować do lokalnych potrzeb. Zgodnie z założeniami, system kaucyjny ma obowiązywać w Polsce od 2025 roku. Zatem przygotowania do jego wdrożenia powinniśmy rozpocząć jak najszybciej.
Foto: StockAdobe(tutye)
