W 2022 roku Polacy płacili za codzienne zakupy więcej o średnio 19,1% w porównaniu do 2021 roku. Wiele spośród spożywczych kategorii notowało największe wzrosty cen od lat. Które produkty najmocniej nadwyrężyły budżet Polaków? Co spowodowało lawinowe wzrosty cen? Czy ceny żywności nadal będą rosły?
W najnowszym raporcie "Indeks cen w sklepach detalicznych" autorstwa UCE RESEARCH i Wyższych Szkół Bankowych zestawiono ze sobą blisko 570 tys. cen detalicznych z prawie 41 tys. sklepów. Analiza objęła 12 kategorii. Sprawdzono też wyniki 52 najczęściej wybieranych przez konsumentów produktów.
Dlaczego ceny rosną?
Geneza wzrostu cen jest wieloaspektowa. Marcin Luziński, ekonomista z Santander Bank Polska, najważniejszych przyczyn upatruje w rosyjskiej agresji na Ukrainę, popandemicznym odbiciu popytu przy obniżonej podaży szeregu towarów, a także w zbyt luźnej polityce fiskalnej i monetarnej w poprzednich latach.
Skutki trwającej wciąż wojny w Ukrainie nadal będą nas dotykały. (...) Pozostałe dwa czynniki wygasną, ale pojawią się nowe, np. osłabienie popytu i zacieśnienie polityki pieniężnej.
Dalsze ograniczenia zakupów ropy naftowej z Rosji to jeden ze skutków wojny w Ukrainie, który dopiero się pojawia. Jak wyjaśnia Luziński, to może podnieść koszty transportu i produkcji rolnej.
Dr Tomasz Kopyściański z Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu zwraca natomiast uwagę na duży wzrost opłat za energię i ogrzewanie. W rezultacie znacznie wzrosły koszty utrzymania sklepów, co uwzględniono w cenach produktów. Przedsiębiorcy odczuli także wzrost pensji pracowników. Na to wszystko nałożyła się ograniczona dostępność niektórych towarów.
Polski Instytut Ekonomiczny w swoim grudniowym badaniu spytał firmy handlowe o ich bolączki. "Aż 88% z nich uznało, że wzrost kosztów produktów związanych z uformowaniem oferty asortymentowej miał silny wpływ na podniesienie cen oferowanych produktów w całym 2022 r." – informuje dr Urszula Kłosiewicz-Górecka z Zespołu Foresightu Gospodarczego w Polskim Instytucie Ekonomicznym. Natomiast prawie co drugi przedsiębiorca zwrócił natomiast uwagę na zwiększenie opłat za energię elektryczną oraz cieplną i gaz.
Wzrost cen żywności w 2022 roku
Powyższe czynniki w różnym stopniu wpływają na wzrost cen w poszczególnych kategoriach. I tak produkty tłuszczowe najmocniej odczuły wpływ wojny, a karmy dla zwierząt – rosnące koszty energii. Które kategorie odnotowały najwyższe wzrosty cen w 2022 roku i dlaczego?
Autorzy badania wyszczególnili 5 kategorii, które w 2022 roku odnotowały najwyższe wzrosty cen w porównaniu do 2021 roku. W ścisłej czołówce drożyzny znalazły się:
- tłuszcze – wzrost cen o 47,2% rok do roku,
- produkty sypkie – 27,4%
- tzw. produkty inne art. (w tym karmy dla zwierząt i pieluchy dla dzieci) – 25,9%,
- mięso – 25,5%,
- nabiał – 22,4%.
Ceny tłuszczy efektem wojny
Na wzrost cen w przypadku lidera drożyzny, czyli produktów tłuszczowych, największy wpływ ma wojna. "Przed 2022 rokiem Ukraina i Rosja miały bardzo duży udział w produkcji i eksporcie art. roślinnych do Polski oraz innych krajów. Uległ on ograniczeniu, co przy wysokim popycie na ww. towary wywindowały ich ceny" – wyjaśnia dr Tomasz Kopyściański.
Za spadek cen produktów sypkim musimy poczekać
Z kolei dr Anna Semmerling z Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku zauważa, że produkty sypkie to kolejna kategoria silnie powiązana z rynkiem ukraińskim. Zdaniem ekspertki, tego typu artykuły najwcześniej potanieją w 2024 roku, w związku z przewidywanym spadkiem cen zbóż.
Karmy dla domowych pupili są produkowane ze składników, których ceny w ub.r. bardzo poszły w górę, w tym m.in. tłuszczy. Dodatkowo produkcja żywności dla takich zwierząt pochłania znaczną ilość energii, która przecież również istotnie zdrożała.
Cena mięsa w 2022 roku rezultatem pandemii
W opinii Marcina Luzińskiego, cena mięsa rosła w 2022 roku ze względu na zmniejszenie podaży przez producentów podczas pandemii. Obecnie jest ona stopniowo odbudowywana. Jakkolwiek art. mięsne mogą jeszcze zdrożeć w najbliższych kwartałach, to potem powinno dojść do korekty.
Co się dzieje z cenami nabiału?
Wzrostu cen nabiały Julita Pryzmont z Hiper-Com Poland upatruje w suchym okresie letnim, drożejącej paszy oraz wojny w Ukrainie. Jak dodaje, 2022 rok był rekordowy pod względem podwyżek cen mleka. "Obecnie na rynku widać, że ceny mleka w skupach spadły, ale to nie zwiastuje jeszcze tego, że nabiał w sklepach potanieje" – zapowiada.
Analiza pokazuje też, które konkretnie produkty najbardziej zdrożały w sklepach w całym 2022 roku względem 2021 roku. Największą dynamikę wzrostu cen rok do roku zaliczyły:
- olej – 51,7%,
- margaryna – 49,1%,
- cukier – 47,4%,
- masło – 40,9%,
- karma dla psów – 36,3%.
Źródło: MondayNews (oprac.)
Foto: StockAdobe(lado2016)
