Rosja od czasu inwazji na Ukrainę zaprzestała publikowania statystyk dotyczących handlu zagranicznego. Tymczasem to właśnie wymiana dóbr i usług z innymi państwami jest kluczową informacją dla zrozumienia jej obecnej sytuacji gospodarczej – eksport stanowił bowiem około 10% PKB tego kraju w 2021 roku. Analitycy CEIC oszacowali aktualną wartość rosyjskiego handlu zagranicznego na podstawie danych z 43 krajów, które prowadzą transakcje z Moskwą i publikują bieżące dane handlowe.
Sytuacja Rosji przed wojną vs obecnie
Rosja przed wybuchem wojny charakteryzowała się stabilnym wzrostem gospodarczym (w 2021 r. było to +4,8%). Wszystko uległo zmianie po 24 lutego 2022 r.
Jak wskazują analitycy CEIC (ISI Emerging Markets Group), Moskwa przeżywa obecnie, ze względu na wojnę i związane z nią sankcje, spadek dynamiki wzrostu, który czeka ją także i w najbliższym czasie. Ocena realnej sytuacji w Rosji staje się coraz trudniejsza, ponieważ Władimir Putin sukcesywnie ogranicza dostęp do kolejnych danych statystycznych.
Znaczenie importu i eksportu w gospodarce Rosji. Co eksportuje Rosja?
Federacja Rosyjska w ogromnej mierze funkcjonuje dzięki sprzedaży surowców innym państwom. Jeszcze na początku 2022 r. eksport stanowił ok. 10% PKB tego kraju.
Ze szczątkowych danych Centralnego Banku Rosji wynika, że dochody z eksportu towarów i usług w II kwartale br. były o 20% wyższe niż przed rokiem. Oznacza to jednak, że tempo wzrostu eksportu znacznie wyhamowało w stosunku do I kwartału, kiedy wynosiło prawie 60% r/r.
Najważniejszymi towarami eksportowymi Rosji pozostają produkty mineralne, które w 2020 r. stanowiły ponad połowę (51,3%) sprzedaży za granicę. Analitycy EMIS (ISI Emerging Markets Group) w raporcie sektorowym „Russia-Ukraine War Impact on Global Oil and Gas Sector” wskazują, że w 2021 r. Rosja była największym na świecie eksporterem gazu ziemnego, sprzedając prawie ćwierć (23,6%) globalnego wolumenu, a także drugim po Arabii Saudyjskiej eksporterem ropy naftowej (12,8% globalnej sprzedaży). We wnioskach sporządzonych przez CEIC widać, że decyzja o agresji na Ukrainę wpłynęła jeszcze mocniej na import.
Przed wojną prawie połowę towarów, które Rosja nabywała z zagranicy, stanowiły maszyny, środki transportu i części do nich, wykorzystywane w procesach produkcji, w tym także do wydobycia ropy i gazu. Są one obecnie mocno obłożone sankcjami, więc im dłużej będzie trwać wojna, tym dotkliwszy będzie ich brak. Już teraz można zaobserwować, że Kreml przestawia gospodarkę na starsze technologie, co w ekonomii nazywa się substytucją importu. Zamiast kupować z zagranicy nowszą technologię, kraj zaczyna wykorzystywać własną, ale mniej zaawansowaną. Wszystko wskazuje na to, że jeśli trend się utrzyma, w niedalekiej przyszłości Rosjanie będą mieli techniczny problem z utrzymaniem obecnego poziomu produkcji.
Chcąc ocenić, jak po 8 miesiącach wojny prezentuje się gospodarka Kremla, analitycy CEIC w raporcie „Estimating the Missing Data for Russia’s Foreign Trade” oszacowali obecną wartość rosyjskiego eksportu i importu na podstawie danych pochodzących od państw, z którymi Rosja utrzymuje relacje handlowe.
Rosyjski import przed wojną
Przeanalizowane przez analityków 43 kraje odpowiadały od 2021 r. za 64% rosyjskiego eksportu i 71% importu, dlatego mogą być wykorzystywane jako podstawa do oceny stosunków handlowych Moskwy z zagranicą.
Jeszcze w styczniu br. Rosjanie nie musieli szczególnie zamartwiać się o to, skąd pozyskać części zamienne do używanych przez siebie urządzeń. Import, który stanowił znaczną część gospodarki, zaczął rosnąć i według ostatnich – opublikowanych przez Rosję – oficjalnych wyników, osiągnął 38,6% r/r.
Po agresji w Ukrainie rosyjski import niższy nawet o połowę
W kolejnych miesiącach Kreml wstrzymał dystrybucję powyższych danych, jednak analitycy CEIC wyciągnęli jednoznaczne wnioski. Już w marcu, pierwszym pełnym miesiącu po wprowadzeniu zachodnich sankcji, rosyjski import był o 41% niższy niż w rok wcześniej.
Największy problem z zakupami z zagranicy Rosja miała w kwietniu tego roku, gdy były one o ponad połowę (51%) mniejsze niż analogicznym miesiącu 2021 r.
Niższa dynamika eksportu Rosji
Do spowolnienia wzrostu doszło także w obszarze eksportu: ostatnie oficjalne dane ze stycznia wskazują, że wzrost wyniósł 69,9% r/r.
Z kolei według szacunków analityków CEIC wynika, że w sierpniu, choć wartość ta pozostaje na poziomie znacznie wyższym niż w ubiegłym roku, było to już tylko 20,7% r/r. Wzrost ten jest jednak mniejszy niż równoległy wzrost cen energii, będącej głównym produktem eksportowym Rosji, co wskazuje na to, że wolumen eksportu spadł a wciąż wysoka wartość to zasługa wysokich cen.
Próba ukrycia wojennej gospodarki
Z badań przeprowadzonych przez Komisję Europejską (KE) wynika, że nakładane sankcje przynoszą oczekiwane efekty. Moskwa zaczęła gospodarczo słabnąć, a oprócz tego Władimir Putin podjął decyzję o mobilizacji 300 tys. mężczyzn. Na front pojedzie jeden na stu aktywnych pracowników, co w połączeniu z ucieczką Rosjan, którzy chcą uniknąć wcielenia do wojska, oznacza rosnący deficyt osób do pracy.
Patrząc szeroko, choć Rosja zarabia krocie na sprzedaży ropy i gazu do Azji, kwoty te mogą nie wystarczyć na uratowanie coraz bardziej pogrążonej w wojnie gospodarki.
Źródła: CEIC Insights “Estimating the Missing Data for Russia's Foreign Trade”, EMIS Insights Thematic Report „Russia-Ukraine War Impact on Global Oil and Gas Sector”
Foto: StockAdobe(Alex Stemmers)
